روزنامهٔ وال‌استریت جورنال می‌گوید چین از طریق یک کانال مالی پنهان که تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی را دور می‌زند، پول نفت دریافتی از ایران را پرداخت کرده است.
گزارش اختصاصی روز دوشنبه ۱۴ مهر این روزنامهٔ آمریکایی حاکی است پرداخت «محرمانه» پول نفت به تهران از طریق یک شرکت بیمه دولتی چین و یک نهاد مالی این کشور فراهم شده است.
بر اساس این گزارش، سیستم تجارت پایاپای به این صورت عمل می‌کند که در ازای نفت ارسالی ایران به چین، شرکت‌های چینی با حمایت جمهوری اسلامی، در طرح‌های زیرساختی ایران مشارکت دارند.
به نوشتهٔ وال‌استریت جورنال، این حلقهٔ پرداخت محرمانه توسط یک شرکت بیمهٔ دولتی چین که خود را بزرگ‌ترین آژانس صادراتی جهان می‌نامد، ضمن همکاری با یک نهاد مالی چین که به‌شدت رازدار است، تکمیل می‌شود.
این گزارش در حالی منتشر شده که با از بین رفتن توافق ۱۰ سالهٔ هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، موسوم به «برجام»، تحریم‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران از پنجم مهر دوباره اجرایی شده است.
به نوشتهٔ وال‌استریت جورنال، ترتیبات پنهان که ایران و چین در تجارت بین خود رعایت می‌کنند، با دور زدن سیستم بانکی بین‌المللی، راه نجاتی برای اقتصاد تحریم‌شدهٔ ایران فراهم کرده است.
چند مقام رسمی (آمریکایی) به این روزنامه گفتند ایران در سال ۲۰۲۴ از طریق این سازوکار پنهانی، تا هشت میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار نفت به چین صادر کرد و با مشارکت چین در پروژه‌های بزرگ زیرساختی در ایران، تأمین مالی مورد نیاز خود را امکان‌پذیر کرد.
بر اساس برآوردهای ادارهٔ اطلاعات انرژی ایالات متحده، ایران در سال ۲۰۲۴ در مجموع ۴۳ میلیارد دلار نفت خام صادر کرد. منابع غربی ارزیابی کرده‌اند که حدود ۹۰ درصد از این صادرات به چین بود.
چین از زمان خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ در دولت اول دونالد ترامپ و در شرایطی که او تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران را از همان زمان اجرایی کرد، تا کنون خریدار اصلی نفت ایران بوده است.
به نوشتهٔ وال‌استریت جورنال، هدف از دستور دونالد ترامپ برای احیای «فشار حداکثری» به ایران از فوریه امسال، «به صفر رساندن» صادرات نفت ایران بود تا تهران وادار شود از برنامهٔ هسته‌ای خود عقب‌نشینی کند.
اما براساس این گزارش، بعد از تحریم‌های متعددی که دولت دوم دونالد ترامپ علیه افراد و برخی نهادهای نسبتا کوچک و میانی چینی اعمال کرد، صادرات نفت ایران به این کشور کماکان ادامه یافته و تقریبا «در همان حد پیشین» باقی مانده است.
چین و روسیه هفتهٔ گذشته در یک اقدام مشترک در شورای امنیت تلاش کردند مانع از بازگشت تحریم‌های این نهاد علیه جمهوری اسلامی شوند اما کوشش آن‌ها ناکام بود.
پیش از آن نیز چین تحریم‌های آمریکایی علیه ایران را «غیرقانونی» خوانده بود. واشینگتن غیر از هدف قرار دادن صادرات انرژی ایران، تحریم‌هایی را علیه اکثر بانک‌های عمده ایران، از جمله بانک مرکزی، اعمال کرده است؛ امری که رد و بدل کردن پول بین مشتریان با ایران را بسیار دشوار کرده است.
به نوشتهٔ وال‌استریت جورنال، مقامات گمرکی چین از سال ۲۰۲۳ به این سو، هیچ موردی از خرید نفت خام از ایران را گزارش نکرده‌اند.
شیوه پنهانی
این گزارش ترتیبات پشت پرده‌ای را که امکان داده نفت خام ایران به چین صادر شود و در برابر پکن سازنده برخی زیرساخت‌های حیاتی در ایران باشد، تشریح کرده و به اسامی دو بازیگر اصلی در این جریان اشاره کرده است: شرکت بیمه دولتی بزرگ چین به نام «سینوسور» و یک سازوکار مالی چینی که همه منابع آن را «چوکسین» نامیده‌اند.
مقامات رسمی که مورد استناد این گزارش بوده‌اند، گفته‌اند استنباط آن‌ها در این خصوص، بر اساس اطلاعات برگرفته از اسناد مالی، ارزیابی‌های اطلاعاتی و کانال‌های دیپلماتیک است.
این گزارش مدعی است یک شرکت زیر کنترل ایران فروش نفت به یک خریدار چینی وابسته به شرکت دولتی «ژُوهای ژِن‌رُونگ» را ثبت می‌کند و خریدار یادشده به نوبه خود، ماهانه صدها میلیون دلار به «چوکسین» واریز می‌کند. «ژوهای ژن‌رونگ» در سیاههٔ تحریم‌های آمریکا است.
این گزارش حاکی است که «چوکسین» مبالغ دریافتی را به پیمانکاران چینی که در کارهای مهندسی در ایران بر روی طرح‌های تأمین مالی شده از سوی «سینوسور» مشارکت دارند، منتقل می‌کند. این گزارش «سینوسور» را به به عنوان عاملی که این مهره‌ها را مانند چسب به یکدیگر ربط می‌دهد، توصیف کرده است.
وال‌استریت جورنال می‌نویسد: چین در طرح‌های ساخت فرودگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و پروژه‌های حمل ونقل ایران مشارکت دارد. در ۱۶ مورد از ۵۴ قراردادی که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ بین دو کشور امضا شده بود، «سینوسور» نقش مستقیم داشته است. با این حال، این گزارش تأکید دارد که هیچ سندی در دست نیست که «سینوسور» را به توافق پنهان «نفت در برابر ساخت‌و‌ساز» بین چین و ایران مرتبط کند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا از اظهارنظر در مورد شرح فعالیت‌های «سینوسور» و «چوکسین» خودداری کرده اما معاون این وزارت‌خانه ماه گذشته با اعلام تحریم افراد و نهادهایی در امارات و هنگ‌کنگ گفته بود «نهادهای ایرانی برای فرار از تحریم‌ها و نقل و انتقال پول به شبکه‌های بانکی سایه متکی هستند».
وزارت خارجه چین در خصوص جزئیات گزارش وال استریت جورنال اظهار بی‌اطلاعی کرده، شرکت‌های «سینوسور» و «چوکسین» و همچنین هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل به درخواست برای اظهارنظر در خصوص این گزارش واکنش نشان نداده‌اند.
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت ایران که خود تحریم شده است، هفته گذشته مدعی شد که بازگشت تحریم‌های جهانی علیه جمهوری اسلامی، «تحریم تازه‌ای به همراه ندارد» و صادرات نفت ایران «در بالاترین سطوح» ادامه دارد.
مقامات دیگری در جمهوری اسلامی نیز در دوره اخیر گفتند که تهران در دور زدن تحریم‌های آمریکایی و جهانی تجربه اندوخته و باز قادر به صادرات نفت خواهد بود. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، با طعنه گفته است چطور می‌توانند ایران را که ۱۵ کشور همسایه دارد، تحریم کنند.
نفت پس از یک قرن هنوز تأمین‌کننده اصلی منابع بودجه‌ای ایران برای زندگی بیش از ۸۲ میلیون شهروند است.
