اسرائیل و حماس اعلام کردند بر سر طرحی طولانی‌مدت برای آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها به توافق رسیده‌اند؛ این نخستین مرحله از طرح صلح رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، برای پایان دادن به جنگی است که بیش از ۶۷ هزار کشته بر جا گذاشته و طی دو سال خاورمیانه را دگرگون کرده است.
یک روز پس از دومین سالگرد حمله گروه افراطی حماس به اسرائیل که نقطه آغاز حمله ویرانگر اسرائیل به غزه بود، مذاکرات غیرمستقیم در مصر منجر به توافق بر سر مرحله نخست چارچوب ۲۰ ماده‌ای ترامپ برای برقراری صلح در نوار غزه شد.
آقای ترامپ شامگاه چهارشنبه ۱۶ مهر در شبکهٔ اجتماعی تروث‌سوشال نوشت: «بسیار مفتخرم اعلام کنم که اسرائیل و حماس، هر دو، مرحلهٔ نخست طرح صلح ما را امضا کرده‌اند. این یعنی همه گروگان‌ها به‌زودی آزاد خواهند شد و اسرائیل نیروهای خود را تا خطی توافق‌شده عقب خواهد کشید، به‌عنوان نخستین گام به‌سوی صلحی پایدار، محکم و همیشگی.»
سخنگوی وزارت خارجه قطر نیز اعلام کرد «این توافق به‌گونه‌ای است که منجر به پایان جنگ، آزادی اسرای اسرائیلی و فلسطینی و ورود کمک‌ها به غزه خواهد شد».
براساس گزارش‌ها، انتظار می‌رود امضای توافق روز پنجشنبه ساعت ۱۲ ظهر به وقت اسرائیل (۱۲:۳۰ به وقت تهران) انجام شود.
دفتر نخست‌وزیر اسرائیل روز پنجشنبه اعلام کرد توافق برای آزادی گروگان‌ها در غزه تنها پس از تأیید کابینه اجرایی خواهد شد.
در بیانیه دفتر نتانیاهو آمده است: «برخلاف گزارش‌های رسانه‌های عربی، شمارش معکوس ۷۲ ساعته تنها پس از تأیید توافق در نشست کابینه آغاز خواهد شد که انتظار می‌رود در ساعات عصر برگزار شود.»
اگر این توافق امضا و به‌طور کامل اجرا شود، دو طرف را به توقف جنگی نزدیک خواهد کرد که به درگیری منطقه‌ای تبدیل شده، کشورهای ایران، یمن و لبنان را درگیر کرده، انزوای بین‌المللی اسرائیل را تشدید و خاورمیانه را تغییر داده است.
انتشار خبر توافق باعث جشن در اسرائیل، غزه و فراتر از آن شد. خانواده‌های گروگان‌های اسرائیلی در سرزمین خود آتش‌بازی به راه انداختند و فلسطینی‌ها با کف‌زدن و شادی از احتمال پایان خون‌ریزی استقبال کردند.
اما توافقی که دونالد ترامپ شامگاه چهارشنبه اعلام کرد، جزئیات چندانی نداشت و بسیاری از پرسش‌های بی‌پاسخ را باقی گذاشته که می‌تواند مانند تلاش‌های پیشین صلح، به فروپاشی آن بینجامد.
نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، گفت روز پنجشنبه دولت خود را برای تصویب توافق فرا خواهد خواند. او در بیانیه‌ای گفت: «با تصویب مرحلهٔ نخست طرح، همه گروگان‌های ما به خانه بازخواهند گشت. این موفقیتی دیپلماتیک و پیروزی‌ای ملی و اخلاقی برای دولت اسرائیل است.»
حماس نیز تأیید کرد که توافقی برای پایان جنگ به‌دست آمده است و گفت این توافق شامل خروج نیروهای اسرائیلی از غزه و تبادل گروگان‌ها و زندانیان است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، با قدردانی از تلاش‌های دیپلماتیک ایالات متحده، قطر، مصر و ترکیه در دستیابی به این «پیشرفت حیاتی»، گفت: «از همه طرف‌ها می‌خواهم از این فرصت تاریخی برای ایجاد مسیر سیاسی معتبری به‌سوی پایان اشغال، به‌رسمیت‌شناختن حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین و دستیابی به راه‌حل دو کشوری که امنیت و صلح را برای اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها به ارمغان می‌آورد، استفاده کنند.»
گروه افراطی حماس نیز در بیانیه‌اش «به‌طور ویژه» از قطر، مصر و ترکیه اعلام قدردانی کرد و افزود: «همچنین از تلاش‌های رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، برای پایان کامل جنگ و دستیابی به خروج کامل نیروهای اشغالگر از نوار غزه ارزش‌گذاری می‌کنیم.»
نخست‌وزیر بریتانیا، کی‌یر استارمر، نیز در واکنش به این خبر گفت: «این لحظه‌ای از آسودگی عمیق است که در سراسر جهان احساس خواهد شد.»
او همچنین تأکید کرد «تلاش‌های دیپلماتیک بی‌وقفه» ایالات متحده، و همچنین مصر، قطر و ترکیه، برای حرکت به‌سوی صلح حیاتی بوده است، و افزود: «ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم به تعهدات خود عمل کنند، جنگ را پایان دهند و پایه‌های یک پایان عادلانه و پایدار برای این درگیری و مسیری قابل دوام برای صلحی درازمدت را بنا کنند.»
به گفته مقام‌های غزه، از آغاز حملات اسرائیل در پی حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، بیش از ۶۷ هزار نفر کشته و بخش بزرگی از این منطقه ویران شده است. بنا به آمار اسرائیل، در آن حمله حدود ۱۲۰۰ نفر کشته و ۲۵۱ نفر به گروگان گرفته شدند که از میان ۴۸ گروگان باقی‌مانده، احتمال می‌رود ۲۰ نفر زنده باشند.
با وجود امیدها برای پایان جنگ، جزئیات مهمی همچنان روشن نیست؛ از جمله زمان‌بندی اجرا، اداره غزه پس از جنگ و سرنوشت حماس.
آزادی گروگان‌ها ظرف چند روز آینده
خانواده‌های گروگان‌های اسرائیلی پس از اعلام خبر توافق در «میدان گروگان‌ها» در تل‌آویو گرد آمدند.
یک منبع در حماس گفت گروگان‌های زنده ظرف ۷۲ ساعت پس از تصویب توافق در دولت اسرائیل تحویل داده خواهند شد. مقام‌های حماس افزودند جمع‌آوری پیکر گروگان‌های جان‌باخته – که حدود ۲۸ نفر تخمین زده می‌شوند – زمان بیشتری خواهد برد.
ترامپ در گفت‌وگو با شبکه فاکس نیوز گفت احتمالاً گروگان‌ها روز دوشنبه آزاد خواهند شد.
ارتش اسرائیل هشدار داد برخی مناطق غزه هنوز مناطق نبرد خطرناک محسوب می‌شوند و بازگشت به شهر غزه «بسیار خطرناک» است.
نتانیاهو و ترامپ تلفنی با هم گفت‌وگو کردند و این توافق را «دستاوردی تاریخی» خواندند. دفتر نتانیاهو اعلام کرد که نخست‌وزیر اسرائیل از رئیس‌جمهور آمریکا دعوت کرده در پارلمان اسرائیل سخنرانی کند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، خواستار پایبندی کامل همه طرف‌ها به مفاد توافق شد و گفت: «ورود فوری و بدون مانع کمک‌های بشردوستانه و کالاهای ضروری به غزه باید تضمین شود. این رنج باید پایان یابد.»
حماس صبح چهارشنبه فهرست گروگان‌ها و فهرست زندانیان فلسطینی را که خواهان مبادله‌شان بود، تحویل داده بود.
یک منبع فلسطینی گفت حماس هنوز درخواست اسرائیل برای خلع‌سلاح را نپذیرفته و تا زمانی که نیروهای اسرائیلی در سرزمین‌های فلسطینی باقی بمانند، چنین درخواستی را رد خواهد کرد.
کشورهای عربی: طرح باید به تشکیل کشور فلسطینی منجر شود
قیمت نفت پس از انتشار خبر توافق کاهش یافت، زیرا چشم‌انداز آتش‌بس یکی از تهدیدهای احتمالی برای عرضه جهانی را کاهش داد.
مرحلهٔ بعدی طرح ترامپ خواستار تشکیل نهادی بین‌المللی به رهبری او و با مشارکت تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، برای نقش‌آفرینی در اداره غزه پس از جنگ است. کشورهای عربی حامی این طرح گفته‌اند باید در نهایت به استقلال کشور فلسطین بینجامد؛ امری که نتانیاهو قاطعانه رد کرده است.
هنوز مشخص نیست چه کسی پس از پایان جنگ غزه را اداره خواهد کرد. نتانیاهو، ترامپ، کشورهای غربی و عربی همگی نقش حماس را رد کرده‌اند؛ گروهی که علاوه بر اسرائیل، آمریکا و اتحادیه اروپا نیز آن را یک سازمان تروریستی می‌دانند و از سال ۲۰۰۷، پس از بیرون راندن رقبای فلسطینی خود، کنترل غزه را در دست دارد.
حماس گفته است تنها در صورتی اداره غزه را واگذار می‌کند که به دولتی تکنوکرات فلسطینی، زیر نظر تشکیلات خودگردان و با حمایت کشورهای عرب و مسلمان سپرده شود، و هرگونه نقش برای بلر یا حاکمیت خارجی را رد می‌کند.
احمد فؤاد الخطیب، مدیر برنامه «بازتنظیم برای فلسطین» در شورای آتلانتیک، گفت: «آنچه امشب اعلام شد، صرفاً مربوط به آزادی گروگان‌ها و زندانیان فلسطینی بود، پس از مذاکراتی طولانی و دشوار. به‌نظر من، جنگ هنوز فاصله زیادی تا پایان دارد و نمی‌دانیم پس از این مرحله چه خواهد شد.»
در همین حال در هفته‌های اخیر خشم جهانی نسبت به حملات اسرائیل افزایش یافته است. شماری از کارشناسان حقوق بشر، پژوهشگران و یک هیئت تحقیق سازمان ملل گفته‌اند این حملات مصداق نسل‌کشی است. اسرائیل این اتهام را رد کرده و اقدامات خود را دفاع از خود پس از حمله حماس در سال ۲۰۲۳ می‌داند.
