اتحادیه اروپا اعلام کرد که در پی افزایش نگرانی‌های امنیتی ناشی از جنگ اوکراین و گزارش‌های مکرر از اقدامات خرابکارانه در خاک کشورهای عضو این اتحادیه، صدور ویزای چندبار ورود برای شهروندان روسیه را متوقف می‌کند.
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روز جمعه ۱۶ آبان در پیامی در شبکهٔ اجتماعی ایکس نوشت: «آغاز یک جنگ و در عین حال انتظار برای رفت‌وآمد آزادانه در اروپا قابل توجیه نیست.»
او افزود: «اتحادیه اروپا در پی تداوم اختلال‌های پهپادی و اقدامات خرابکارانه در خاک اروپا، مقررات ویزا برای شهروندان روسیه را سخت‌تر می‌کند. سفر به اتحادیه اروپا یک امتیاز است، نه یک حق بدیهی.»
به‌گزارش خبرگزاری فرانسه، این تصمیم پس از چندین ماه بحث میان کشورهای عضو اتحادیه اتخاذ شده و نشان‌دهندۀ تمایل کمیسیون اروپا به تشدید فشار بر روسیه در زمینه‌های غیرنظامی است.
با این حال مخالفان این رویکرد نیز هشدار داده‌اند که چنین اقداماتی ممکن است به انزوای بیشتر جامعهٔ روسیه و تقویت تبلیغات حکومتی در مسکو منجر شود.
مقررات جدید و استثناهای محدود
کمیسیون اروپا اعلام کرده است که از این پس اتباع روسیه برای هر بار سفر به اتحادیه اروپا باید درخواست ویزای جدید بدهند. هدف از این تصمیم، ایجاد امکان بررسی دقیق‌تر و مکرر متقاضیان عنوان شده تا خطرات امنیتی احتمالی کاهش یابد.
در عین حال اعلام شده که برای گروه‌های خاص مانند روزنامه‌نگاران مستقل، فعالان مدنی و مدافعان حقوق بشر، استثناهایی در نظر گرفته خواهد شد تا ارتباط این افراد با اروپا قطع نشود.
کمیسیون اروپا تأکید کرده که این تصمیم بخشی از مجموعه اقدامات امنیتی گسترده‌تر در برابر تهدیدهای موسوم به «جنگ ترکیبی» روسیه است.
در ماه‌های اخیر، کشورهای متعددی در اتحادیه اروپا از ورود پهپادهای ناشناس به حریم هوایی خود، فعالیت‌های سایبری مشکوک و اقدامات خرابکارانه در زیرساخت‌های حیاتی خبر داده‌اند.
کاهش شدید ویزاهای روسیه پس از آغاز جنگ
اتحادیه اروپا از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، چندین دور محدودیت بر سفر شهروندان روسیه اعمال کرده است. توافق تسهیل صدور ویزا میان دو طرف همان سال تعلیق شد و بروکسل از کشورهای عضو خواست صدور ویزا برای اتباع روسی را در اولویت پایین‌تری قرار دهند.
به گفتهٔ مقام‌های اتحادیه، شمار ویزاهای صادرشده برای روس‌ها از بیش از چهار میلیون مورد پیش از جنگ، به حدود ۵۰۰ هزار مورد در سال ۲۰۲۳ کاهش یافت. با این حال، دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند که در ماه‌های اخیر تعداد ویزاهای صادرشده دوباره رو به افزایش گذاشته است.
در میان کشورهای عضو، فرانسه، اسپانیا و ایتالیا بیشترین تعداد ویزا را برای شهروندان روسیه صادر کرده‌اند، در حالی که کشورهای بالتیک و اروپای شرقی خواستار محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر هستند.
با این حال، اختلاف‌نظر میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا بر سر نحوهٔ برخورد با شهروندان روسیه ادامه دارد.
برخی دولت‌ها معتقدند شهروندان عادی نیز باید هزینهٔ جنگ را احساس کنند و محدودیت‌های بیشتر می‌تواند نارضایتی عمومی از کرملین را افزایش دهد. اما مخالفان این رویکرد هشدار می‌دهند که چنین اقداماتی ممکن است به انزوای بیشتر جامعهٔ روسیه و تقویت تبلیغات حکومتی در مسکو منجر شود.
انتقاد چهره‌های مخالف پوتین از تصمیم اتحادیه اروپا
این تصمیم اتحادیه اروپا با انتقاد چهره‌های شاخص مخالف کرملین روبه‌رو شد. منتقدان می‌گویند که سخت‌گیری‌های جدید اتحادیه اروپا به‌شکلی غیرمنصفانه شهروندان عادی روسیه را هدف قرار می‌دهد.
میخاییل خودورکوفسکی، از منتقدان سرشناس کرملین که مدت‌ها است در لندن اقامت دارد، تأکید کرده که «روسیه تنها به کرملین محدود نیست، بلکه شامل میلیون‌ها تن از مردم عادی است که می‌خواهند در کشورشان زندگی کنند».
این زندانی سیاسی سابق و رئیس پیشین شرکت نفتی منحل‌شدۀ «یوکاس» روز جمعه در تلگرام نوشت: «این به نفع غرب است که بین مردم عادی و کرملین تفاوت قائل شود و پل‌هایی را برای گفت‌وگوی دو طرف در آینده حفظ کند.»
پیشتر، تیم الکسی ناوالنی، یکی دیگر از رهبران مخالفان ولادیمیر پوتین که سال گذشته در زندان درگذشت هم خواستار این شده بود که تحریم‌های غرب، زندگی روس‌های تبعیدی و مخالفان پوتین را بیش از این «سخت و پیچیده» نکنند.
یولیا ناوالنایا، همسر الکسی ناوالنی، رهبر درگذشتهٔ مخالفان کرملین، نیز پیشتر گفته بود که اعمال محدودیت‌های گسترده بر سفر شهروندان روسیه به اروپا «اشتباهی جدی» است. او تأکید کرده بود که چنین سیاستی تنها به روایت ولادیمیر پوتین کمک می‌کند که اروپا را دشمن همهٔ روس‌ها معرفی می‌کند.
ناوالنایا در نامه‌ای خطاب به کایا کالاس نوشته بود: «برای دستیابی به صلح در اروپا کمک به مقامات روسیه در منزوی کردن جامعۀ روسیه اقدامی کاملاً معکوس است.»
تصمیم تازه دربارهٔ ویزا تنها بخشی از مجموعهٔ فشارهای بروکسل بر مسکو است. اتحادیه اروپا ماه گذشته نیز با تصویب دور جدیدی از تحریم‌ها، محدودیت‌هایی بر سفر و فعالیت دیپلمات‌های روسی در خاک ۲۷ کشور عضو وضع کرد.
در همین حال، کمیسیون اروپا می‌گوید تدابیر جدید در حوزهٔ ویزا با هدف «افزایش امنیت داخلی اتحادیه و جلوگیری از سوءاستفادهٔ احتمالی از سفرهای مکرر» اجرا می‌شود.