اسرائیل و حماس با اجرای مرحلهٔ نخست طرح رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، برای غزه موافقت کرده‌اند؛ توافقی شامل آتش‌بس و مبادلهٔ گروگان‌ها که می‌تواند نخستین گام برای پایان دادن به جنگ دوساله‌ای باشد که خاورمیانه را دچار آشوب کرده است.
در ادامه، جزئیاتی را می‌خوانید از آن‌چه تاکنون مشخص شده و همچنین مواردی که هنوز نامشخص‌اند.
بیشتر در این باره: اسرائیل و حماس بر سر آتش‌بس در غزه و بازگرداندن گروگان‌ها توافق کردندچه چیزهایی دربارهٔ این توافق می‌دانیم؟
توافق بر سر مرحلهٔ نخستِ چارچوب ۲۰ ماده‌ای ترامپ از طریق مذاکرات غیرمستقیم در مصر حاصل شد؛ یک روز پس از دومین سالگرد حملهٔ گروه افراطی حماس به اسرائیل که حملهٔ اسرائیل به نوار غزه را در پی داشت.
ترامپ اعلام کرد که اسرائیل و حماس هر دو مرحلهٔ نخست این طرح را امضا کرده‌اند و این اقدام منجر به آزادی تمام گروگان‌ها، زنده یا کشته‌شده، «خیلی زود» و همچنین عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی به‌سوی «خط زرد» موسوم در غزه خواهد شد. به‌گفتهٔ یک منبع امنیتی بلندپایهٔ اسرائیلی، این خط مرز اولیه‌ای برای عقب‌نشینی مرحله‌ای نیروهای اسرائیل طبق طرح ترامپ است.
حماس نیز تأیید کرد که به توافقی برای پایان جنگ دست یافته که شامل عقب‌نشینی اسرائیل از غزه و مبادلهٔ گروگان‌ها و زندانیان فلسطینی است، اما از ترامپ و کشورهای تضمین‌کننده خواست تا اطمینان حاصل کنند اسرائیل آتش‌بس را به‌طور کامل اجرا کند.
مهم‌ترین موارد نامشخص چیست؟
با وجود امیدها برای پایان جنگ، جزئیات مهمی هنوز مشخص نشده است؛ از جمله زمان‌بندی، نحوهٔ ادارهٔ غزه پس از جنگ و سرنوشت گروه افراطی حماس که آمریکا و اتحادیه اروپا هم آن را یک سازمان تروریستی می‌دانند.
هیچ نشانهٔ روشنی وجود ندارد که چه کسی پس از جنگ ادارهٔ غزه را در دست خواهد داشت. نتانیاهو، ترامپ، کشورهای غربی و عربی همگی نقش حماس را رد کرده‌اند؛ گروهی که از سال ۲۰۰۷ و پس از کنار زدن رقبای فلسطینی، کنترل غزه را در اختیار دارد.
طرح اصلی ترامپ نقشی برای تشکیلات خودگردان فلسطینی در نظر گرفته، اما تنها در صورتی که اصلاحات عمده‌ای انجام دهد.
گام بعدی چیست؟
نخست‌وزیر اسرائیل گفته است روز پنج‌شنبه ۱۷ مهر دولتش را برای تصویب توافق تشکیل جلسه خواهد داد.
منبعی آگاه گفت این اقدام بیشتر جنبهٔ تشریفاتی دارد، زیرا اسرائیل پیش‌تر با توافق موافقت کرده است. با این حال، برخی جزئیات هنوز نیاز به نهایی شدن دارد؛ بنابراین زمان‌بندی ممکن است تغییر کند.
قرار است پس از اجرای مرحلهٔ اول طرح توافق، فوراً مذاکرات برای اجرای مرحلهٔ دوم آغاز شود.
به‌گفتهٔ منابع مطلع از مذاکرات، حماس قرار است ۲۰ گروگان زنده را ۷۲ ساعت پس از آغاز آتش‌بس آزاد کند. یک مقام اسرائیلی گفت ممکن است آزادی گروگان‌ها روز یکشنبه یا دوشنبه انجام شود.
منابع فلسطینی گفتند اجساد گروگان‌های کشته‌شده به‌تدریج و هم‌زمان با عقب‌نشینی ارتش اسرائیل تحویل داده خواهد شد. هماهنگ‌کنندهٔ امور گروگان‌های اسرائیلی گفت نیرویی بین‌المللی برای یافتن اجساد گروگان‌هایی که حماس قادر به شناسایی‌شان نیست، تشکیل خواهد شد.
اسرائیل قرار است حدود دو هزار زندانی فلسطینی را آزاد کند که بیش از ۲۰۰ نفر از آنان به حبس ابد محکوم هستند.
حماس روز چهارشنبه اعلام کرد فهرست گروگان‌های در اختیارش و زندانیان مورد نظر برای آزادی را تحویل داده است.
یک مقام اسرائیلی گفت پس از تصویب توافق در اسرائیل، این کشور باید ظرف ۲۴ ساعت به خط توافق‌شده عقب‌نشینی کند و پس از آن شمارش معکوس ۷۲ ساعته آغاز می‌شود. کاخ سفید انتظار دارد آزادی گروگان‌ها از روز دوشنبه شروع شود.
طبق طرح ترامپ، کمک‌های بشردوستانه به غزه افزایش خواهد یافت. یک مقام اسرائیلی گفت روزانه ۶۰۰ کامیون وارد غزه خواهند شد، در حالی‌که منابع فلسطینی حداقل ۴۰۰ کامیون در روز را پیش‌بینی کرده‌اند که به‌تدریج افزایش می‌یابد.
ترامپ قرار است در روزهای آینده به مصر سفر کند. کاخ سفید اعلام کرده او در حال بررسی سفر به منطقه در روز جمعه است. نتانیاهو نیز از ترامپ دعوت کرده تا در پارلمان اسرائیل سخنرانی کند و ترامپ در گفت‌وگو با «اکسیوس» گفت که مایل به انجام این کار است.
مرحلهٔ بعدی طرح ترامپ ایجاد نهادی بین‌المللی با عنوان «هیئت صلح» برای ادارهٔ پس از جنگ غزه است که به ریاست ترامپ و با حضور تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، فعالیت خواهد کرد.
مهم‌ترین نگرانی‌های مرتبط با توافق چیست؟
اجرای موفق این توافق بزرگ‌ترین دستاورد سیاست خارجی ترامپ تا امروز خواهد بود.
حماس تاکنون از گفت‌وگو دربارهٔ خواست اسرائیل مبنی بر خلع‌سلاح این گروه خودداری کرده است. یک منبع فلسطینی گفت حماس تا زمانی که نیروهای اسرائیلی سرزمین‌های فلسطینی را اشغال کرده‌اند، این خواسته را رد خواهد کرد.
دو منبع آگاه از مذاکرات در گفت‌وگو با رویترز تأیید کردند که اختلافات بر سر نحوهٔ اجرای عقب‌نشینی اسرائیل ادامه دارد؛ حماس خواستار جدول زمانی مشخصی است که با آزادی گروگان‌ها مرتبط باشد و شامل تضمین برای خروج کامل نیروهای اسرائیل شود.
در داخل غزه، اسرائیل به درخواست ترامپ شدت عملیات نظامی خود را کاهش داده، اما حملات را به‌طور کامل متوقف نکرده است.
کشورهای عربی می‌گویند این طرح باید در نهایت به استقلال یک کشور فلسطینی منجر شود، اما نتانیاهو می‌گوید چنین چیزی هرگز رخ نخواهد داد.
حماس اعلام کرده تنها در صورتی از ادارهٔ غزه کناره‌گیری می‌کند که دولت تکنوکرات فلسطینی تحت نظارت تشکیلات خودگردان و با حمایت کشورهای عربی و اسلامی تشکیل شود و هرگونه نقش تونی بلر یا حاکمیت خارجی بر غزه را رد می‌کند.
فهرست زندانیانی که حماس خواستار آزادی آن‌ها شده، شامل برخی از برجسته‌ترین زندانیان فلسطینی است که آزادی‌شان در آتش‌بس‌های پیشین غیرممکن بود.
به‌گفتهٔ یک منبع فلسطینی نزدیک به مذاکرات، این فهرست شامل مروان برغوثی، رهبر جنبش فتح، و احمد سعدات، دبیرکل جبههٔ خلق برای آزادی فلسطین، است؛ هر دو به‌دلیل مشارکت در حملاتی که منجر به کشته شدن اسرائیلی‌ها شده، به چندین بار حبس ابد محکوم هستند.
بیشتر در این باره: «هنر معامله‌گری»؛ طرح ترامپ برای صلح در غزه چگونه شکل گرفت؟