کوه آرارات قرن‌هاست که نماد اصلی ملی برای ارمنیان بوده است.
قلهٔ آرارات بزرگ با ارتفاع ۵۱۰۰ متر و قلهٔ همراه آن یعنی آرارات کوچک در نشان رسمی کشور ارمنستان دیده می‌شود و تصویر آن روی مهرهای گذرنامه‌های این کشور هم حک شده بود.
برندهای محبوب نوشیدنی و سیگار ارمنی، یک تیم فوتبال و حتی نام بسیاری از مردان در این کشور قفقاز جنوبی نیز از «آرارات» گرفته شده است.
اما نکته اینجاست که آرارات در خاک ارمنستان نیست، بلکه آن سوی مرز در ترکیه قرار دارد.
با این حال تصمیم دولت ارمنستان در ۱۱ سپتامبر برای حذف تصویر آرارات از مهرهای گذرنامه در این کشور موجی از اعتراض به راه انداخته است.
این تصمیم یک ماه پس از آن اعلام شد که رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان، متحد نزدیک ترکیه، در کاخ سفید توافقی برای حرکت به سوی صلح پایدار و پایان دادن به دهه‌ها مناقشه و درگیری امضا کردند.
منتقدان می‌گویند این تصمیم، امتیاز دیگری از سوی نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، به ترکیه و جمهوری آذربایجان است؛ اقدامی در راستای عادی‌سازی روابط با دشمنان تاریخی کشور.
آنکارا و باکو همواره از حضور تصویر آرارات در نمادهای رسمی ارمنستان انتقاد کرده‌اند و آن را به منزله ادعای ارضی تفسیر کرده‌اند.
پاشینیان از تصمیم خود دفاع کرده و گفته این تغییر از اول نوامبر اجرایی می‌شود. به گفتهٔ او: «وظیفه ما این است که تصمیماتی بگیریم که نه تنها امنیت کشور را در مرزهای مشروع کنونی تضمین کند، بلکه برای یک قرن آینده نیز پایدار باشد.»
ترکیه در سال ۱۹۲۱ با پیمان قارص [نام یک شهر در ترکیه] با اتحاد شوروی، کنترل آرارات و دیگر مناطق عمدتاً ارمنی‌نشین را به دست آورد. حضور ارمنیان در شرق ترکیه کنونی نیز پس از کشتار گسترده یک‌ونیم میلیون ارمنی در دوران امپراتوری عثمانی پایان یافت؛ واقعه‌ای که ده‌ها کشور آن را نسل‌کشی می‌دانند.
اکنون توضیحات نخست‌وزیر نتوانسته خشم ارامنه را فروبنشاند. بسیاری آرارات را زادگاه اسطوره‌ای ملت ارمنی و نماد تراژدی تاریخی سده بیستم خود می‌دانند. یک زن در ایروان به رُزا استپانیان از بخش ارمنی رادیو اروپای آزاد گفت: «کاملاً مخالفم. آرارات نماد ارمنستان است.»
قله‌های پوشیده از برف آرارات از بسیاری از نقاط ایروان قابل مشاهده هستند و به طور برجسته بر فراز شهر سایه افکنده‌اند.
زن دیگری گفت: «من هر روز از کوه آرارات الهام می‌گیرم. این نمادی است که همیشه با من خواهد بود.»
سیران اوهانیان، سیاستمدار مخالف دولت، حذف تصویر آرارات از مهر گذرنامه را «تلاشی برای خشنود کردن ترکیه» توصیف کرد.
ترکیه از دهه ۱۹۹۰ مرز خود با ارمنستانِ محصور در خشکی را بسته نگه داشته است. این اقدام تجارت را مختل کرده و توسعه اقتصادی ارمنستان را کند کرده است.
اوهانیان با اشاره به این موضوع می‌گوید: «از یک طرف، آنها مجبورند. از طرف دیگر، این کار را برای جلب رضایت ترک‌ها انجام می‌دهند.»
تاریخچه خصومت
این جنجال در حالی جریان دارد که ایروان و باکو به یک توافق تاریخی صلح نزدیک شده‌اند، هرچند مسائل حل‌نشده مهمی باقی است.
ماه گذشته، پاشینیان و الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، توافقی را با میانجی‌گری آمریکا برای نهایی کردن پیمان صلح امضا کردند.
خصومت چند دهه‌ای ارمنستان و آذربایجان در بحبوحه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به یک درگیری تمام‌عیار تبدیل شد. دو طرف در اوایل دهه ۱۹۹۰ بر سر منطقه کوهستانی مورد مناقشهٔ قره‌باغ وارد جنگ شدند. این درگیری که در آن حدود ۳۰ هزار نفر کشته شدند، با کنترل ارمنی‌ها بر این منطقه پایان یافت.
با وجود سال‌ها میانجی‌گری بین‌المللی، دو طرف آشکارا خصومت خود را حفظ کردند.
در جریان جنگ شش هفته‌ای در سال ۲۰۲۰، که در آن نزدیک به هفت هزار سرباز از هر دو طرف کشته شدند، جمهوری آذربایجان بخش زیادی از سرزمین‌های تحت کنترل ارمنی‌های قره‌باغ را پس گرفت.
سه سال بعد، جمهوری آذربایجان با حمله نظامی، کنترل کامل قره‌باغ کوهستانی را به دست گرفت و بیش از ۱۰۰ هزار ارمنی را مجبور به فرار کرد.
ارمنستان همچنین به‌طور اصولی پذیرفته قانون اساسی خود را تغییر دهد و اشاره غیرمستقیم به قره‌باغ را حذف کند، اقدامی که مستلزم برگزاری همه‌پرسی است.
طرفین همچنین شروع به تعیین حدود و تعیین مرز مشترک خود کردند.
مخالفان داخلی این سیاست‌ها را «تسلیم شدن» خوانده و خواهان استعفای پاشینیان شده‌اند، هرچند اعتراضات بزرگ خیابانی سال گذشته سرانجام فروکش کرد و نخست‌وزیر می‌گوید راهبرد او برای دستیابی به صلح پایدار، حمایت گسترده مردمی دارد.
