جمهوری اسلامی ایران طی دو سال گذشته و در نتیجهٔ تحولات منطقه‌ای بخش بزرگی از نفوذ منطقه‌ای خود را از دست داده است. در این میان، عراق از معدود کشورهایی است که حکومت ایران همچنان در آن از نفوذ نسبی برخوردار است.
گروه‌های مسلح فلسطینی که تهران از آن‌ها حمایت می‌کرد، در نتیجهٔ دو سال جنگ در نوار غزه، بسیاری از نیروها و تسلیحات و حتی جایگاه خود را از دست داده‌اند.
در لبنان، گروه حزب‌الله که از سوی جمهوری اسلامی حمایت می‌شود و آمریکا آن را «تروریستی» می‌داند، سال گذشته در جنگ با اسرائیل بسیاری از فرماندهان و رهبران و در رأس آن‌ها حسن نصرالله دبیرکل خود را از دست داد. بخش بزرگی از زیرساخت‌ها و سامانه‌های تسلیحاتی حزب‌الله منهدم شد و توان نفوذ و تأثیرگذاری‌اش در حکومت لبنان نیز به‌شدت کاهش یافت.
در سوریه، نظام بشار اسد که متحد تهران بود، سرنگون شد و اکنون مخالفان اسد که جمهوری اسلامی در بیش از یک دهه جنگ داخلی سوریه با آن‌ها جنگید، در این کشور به قدرت رسیده‌اند.
در این میان، عراق از معدود کشورهایی است که جمهوری اسلامی همچنان به‌واسطۀ گروه‌های نیابتی‌اش در آن نفوذ نسبی دارد؛ کشوری که همسایهٔ غربی ایران است و در معادلات میان تهران و واشینگتن نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
انتخابات پارلمانی این کشور قرار است روز سه‌شنبه ۲۰ آبان برگزار شود؛ انتخاباتی که برای جمهوری اسلامی بیش از پیش حائز اهمیت است، زیرا نتیجهٔ آن می‌تواند بر باقی‌ماندهٔ نفوذ و حضور منطقه‌ای جمهوری اسلامی تأثیر بگذارد.
انتخابات پارلمانی عراق
از زمان سقوط نظام صدام حسین، رئیس‌جمهور مخلوع عراق، در سال ۲۰۰۳، پنج دوره انتخابات پارلمانی در این کشور برگزار شده است. اکنون ششمین دورهٔ انتخابات برگزار می‌شود که از حدود ۳۰ میلیون واجد حق رأی، حدود ۲۱ میلیون نفر برای شرکت در آن ثبت‌نام کرده‌اند.
آن‌ها قرار است از میان بیش از هفت هزار نامزد، ۳۲۹ نماینده انتخاب کنند. در این انتخابات، ۳۷ ائتلاف سیاسی، ۳۸ حزب و ۸۰ نامزد مستقل رقابت می‌کنند.
کشورهایی همچون ایران، آمریکا، عربستان سعودی و ترکیه اهمیت زیادی به انتخابات پارلمانی عراق می‌دهند، زیرا ترکیب نمایندگان پارلمان ششم تأثیر مستقیمی بر نفوذ هرکدام از آن‌ها خواهد داشت.
وظیفهٔ پارلمان عراق انتخاب رئیس‌جمهور است که او نیز، پس از مشورت با فراکسیون‌های حاضر در پارلمان، نخست‌وزیر را انتخاب می‌کند.
نقش تاریخی ایران
از سال ۲۰۰۵ و در نخستین انتخابات پارلمانی عراق، جمهوری اسلامی سعی کرد شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی متحد و تحت حمایت خود را وارد دستگاه قانون‌گذاری عراق کند.
در انتخابات آن سال که ایران نقشی تعیین‌کننده در حمایت از جریان‌های شیعه ایفا کرد، «ائتلاف عراق یکپارچه» به پیروزی رسید و در نتیجهٔ آن، ابراهیم الجعفری، عضو حزب‌الدعوه و گزینهٔ مورد نظر تهران، به نخست‌وزیری رسید.
از انتخابات ۲۰۰۵ تا سال ۲۰۱۸ که چهارمین دورهٔ انتخابات پارلمانی عراق برگزار شد، قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران، نقشی تعیین‌کننده در حمایت از منافع جمهوی اسلامی ایفا می‌کرد.
او موفق به متحد کردن گروه‌های شیعه، افزایش نسبت مشارکت شیعیان در مناطق جنوب عراق در انتخابات و آموزش احزاب شیعی برای بسیج رأی‌دهندگان شد؛ اقداماتی که باعث شد از میان هشت نخست‌وزیر عراق، دست‌کم چهار تن از آن‌ها از متحدان جمهوری اسلامی باشند: ابراهیم جعفری، نوری المالکی، حیدر العبادی و عادل عبدالمهدی.
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر کنونی، نیز روابط خوبی با تهران دارد، اگرچه تلاش می‌کند میان روابط با ایران و آمریکا نوعی توازن ایجاد کند.
پس از کشته شدن قاسم سلیمانی در حملهٔ هدفمند آمریکا به او در سال ۲۰۲۰ در نزدیکی فرودگاه بغداد، نفوذ جمهوری اسلامی به‌شکلی نسبی کاهش پیدا کرد؛ چرا که بخش مهمی از نفوذ تهران مرتبط با شخصیت و نفوذ شخصی قاسم سلیمانی بود.
«حشد الشعبی» و تلاش‌ها برای خلع‌سلاح آن
«حشد الشعبی» ائتلاف گروه‌های مسلح عمدتاً شیعی تحت حمایت جمهوری اسلامی است که البته با مصوبهٔ پارلمان عراق به‌عنوان بخشی از نهادهای نظامی این کشور به رسمیت شناخته شده است. با این حال، به‌لحاظ عملکرد، تلاش می‌کند حافظ منافع جمهوری اسلامی باشد.
ایالات متحده برای خلع‌سلاح «حشد الشعبی» و ادغام آن در ارتش عراق تلاش می‌کند، اما جمهوری اسلامی این نهاد را سپری دفاعی برای خود در برابر تهدیدهای آمریکا و اسرائیل می‌داند.
اخیراً ثابت العباسی، وزیر دفاع عراق، از تماس تلفنی ۱۱ دقیقه‌ای پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا*، خبر داد که در آن دربارهٔ عملیات احتمالی قریب‌الوقوع ایالات متحده در منطقه هشدار داده و خواستار آن شده است که گروه‌های شبه‌نظامی عراقی در صورت وقوع چنین حمله‌ای دخالت نکنند.
استراتژی نرم ایران
طی سال‌های اخیر، حکومت ایران از روش‌های سخت فاصله گرفت و راه نفوذ نرم را در پیش گرفت.
این روش‌ها از تلاش برای متحد کردن جبههٔ شیعی هوادار خود آغاز می‌شود که در حال حاضر «چارچوب هماهنگی» آن را نمایندگی می‌کند؛ ائتلافی از گروه‌های شیعهٔ عراقی که با وجود تلاش‌های تهران، شاهد چنددستگی است. از این‌رو، جمهوری اسلامی، برای جلوگیری از رقابت فرسایندهٔ داخل شیعیان، نقش میانجی را ایفا می‌کند.
تهران، با وجود شرایط بد اقتصادی کشور، در عین حال برای توسعهٔ محور اقتصادی ایران-عراق تلاش می‌کند. حجم تجارت میان دو کشور در سال ۲۰۲۴ به بیش از ۱۲ میلیارد دلار رسید.
ایران همچنین تأمین مالی برخی پروژه‌های مشترک همچون تکمیل خط آهن میان شلمچه و بصره و اجرای پروژه‌های خدماتی در مناطق فقیر شیعی در جنوب عراق را بر عهده گرفته است؛ پروژه‌هایی که هدف از آن‌ها افزایش اقبال به نامزدهای مورد حمایت ایران در انتخابات است، به‌ویژه با توجه به کاهش اقبال به انتخابات در مناطق شیعی، از جمله به دلیل تحریم این دور از انتخابات از سوی مقتدی صدر، از رهبران شیعه که دارای محبوبیت بسیار است.
ترکیب نامزدهای انتخابات عراق
حدود ۴۰ درصد از نامزدهای انتخابات امسال عراق زیر ۴۰ سال سن دارند؛ تصویری که تلاش نسل جدید را برای پایان دادن به هیمنهٔ شبکه‌های قدرت پیشین نشان می‌دهد.
محمد شیاع السودانی که از سال ۲۰۲۲ نخست‌وزیر عراق است و برای دورهٔ دوم نخست‌وزیری تلاش می‌کند، ائتلاف «عمران و توسعه» را رهبری می‌کند؛ ائتلافی که در تبلیغات خود بر بهبود وضعیت خدمات، مبارزه با فساد و تثبیت حاکمیت ملی تأکید می‌کند.
السودانی در دورهٔ نخست‌وزیری‌اش از قدرت کافی برای پیشبرد پروژه‌های بازسازی برخوردار بود و روابط خود هم با ایران و هم با ایالات متحده را گسترش داد.
ائتلاف «دولت قانون» به رهبری «نوری مالکی»، نخست‌وزیر اسبق عراق که روابط بسیار نزدیکی با جمهوری اسلامی دارد، همچنان دارای نفوذ گسترده‌ای است؛ ائتلافی که برای بسط سیطرهٔ خود بر جامعهٔ شیعی با ائتلاف آقای السودانی رقابت می‌کند.
منتقدان آقای مالکی می‌گویند که سیاست‌های «فرقه‌گرایانه‌اش» در دورهٔ نخست‌وزیری او به قدرت گرفتن گروه دولت اسلامی (داعش) و آغاز چند سال جنگ و خشونت انجامید.
شمار دیگری از ائتلاف‌ها و گروه‌های نزدیک به جمهوری اسلامی نیز در انتخابات حضور دارند، همچون گروه «بدر» که بازوهای مسلح دارند.
عمده‌ترین ائتلاف سُنیِ شرکت‌کننده در انتخابات را «حزب تقدم» به رهبری «محمد الحلبوسی»، رئیس کنونی پارلمان، هدایت می‌کند؛ ائتلافی که در غرب و شمال عراق، که اکثر ساکنانش سنی‌مذهب هستند، دارای نفوذ گسترده است و خواستار بازسازی نهادهای کشور و توان‌بخشی سنی‌ها پس از سال‌ها تنش و انزوا است.
در اقلیم کردستان عراق نیز چند گروه رقابت می‌کنند. حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی همچنان قدرتمندترین حزب در این اقلیم خودمختار به‌شمار می‌آید؛ حزبی که خواهان دستیابی اقلیم به سهمی بیشتر از درآمدهای نفتی عراق است.
بزرگ‌ترین رقیب حزب دموکرات هم اتحادیهٔ میهنی کردستان به رهبری بافل طالبانی است که خواهان نزدیک‌تر شدن روابط با بغداد است. این گروه با گروه‌های مسلح شیعهٔ تحت حمایت ایران نیز روابط نزدیکی دارد.
