رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد توافق تازه با تهران دسترسی این نهاد به «همه تأسیسات هسته‌ای ایران» و گزارش‌دهی درباره مواد موجود در سایت‌هایی را که در حملات اسرائیل هدف قرار گرفتند، فراهم می‌کند.
او گفت این توافق راه را برای بازرسی‌های آژانس باز می‌کند و ایران و آژانس همکاری جامع را از سر می‌گیرند.
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، توافق را پاسخ‌گوی نگرانی‌های امنیتی ایران دانست، اما هشدار داد در صورت هرگونه اقدام «خصمانه» علیه ایران، از جمله بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، همکاری پایان خواهد یافت.
این توافق در حالی اعلام شد که سه کشور اروپایی عضو برجام شامل فرانسه، بریتانیا و آلمان روند بازگرداندن تحریم‌های ایران را آغاز کرده‌اند.
یک دیپلمات ارشد فرانسوی روز چهارشنبه ۱۹ شهریور به خبرگزاری فرانسه گفت ایران باید در چارچوب توافقی که با آژانس برای ازسرگیری همکاری حاصل شده، «در سریع‌ترین زمان ممکن» دسترسی بازرسان هسته‌ای سازمان ملل را فراهم کند.
او که نخواست نامش فاش شود، افزود: «بسیار حیاتی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند هرچه زودتر فعالیت‌های نظارت و راستی‌آزمایی خود را از سر بگیرد.»
وال‌استریت جورنال نیز در گزارشی که روز چهارشنبه منتشر شد، به نقل از یک دیپلمات ارشد اروپایی نوشت اگر ایران در زمینه اجازه بازگشت بازرسان ضرب‌الاجل‌های روشنی تعیین نکند، «بعید است این مسئله به‌تنهایی بتواند دولت‌های اروپایی را متقاعد کند که تحریم‌ها علیه تهران را دوباره اعمال نکنند.»
دیپلمات‌ها همچنین به این روزنامه گفتند توافق امضا شده میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشخص نمی‌کند که بازرسان چه زمانی می‌توانند از سایت‌های هسته‌ای ایران، از جمله تأسیسات غنی‌سازی نطنز و فردو و مجتمع هسته‌ای در اصفهان، بازدید کنند.
بر اساس این گزارش، ایران باید پیش از ورود بازرسان، گزارش‌هایی درباره وضعیت این سایت‌ها و ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود تهیه کند تا بازرسان بتوانند اطلاعات را راستی‌آزمایی کنند.
دیپلمات‌ها افزودند که توافق هیچ ضرب‌الاجلی برای زمان تحویل این گزارش‌ها از سوی ایران تعیین نکرده است.
وال‌استریت جورنال می‌گوید بسیار غیرمحتمل است که توافق روز سه‌شنبه بین ایران و آژانس برنامه‌های مربوط به فعال شدن «مکانیسم ماشه» را تغییر دهد.
عراقچی: توافق دسترسی به بازرسان نمی‌دهد
کمی پس از اعلام سخنان گروسی و سخنان اولیه وزیر خارجه ایران، آقای عراقچی روز چهارشنبه در گفت‌وگویی که از تلویزیون دولتی پخش شد، گفت: «نفس این توافق هیچ دسترسی ایجاد نمی‌کند. براساس گزارش‌هایی که ایران بعداً خواهد داد نوع دسترسی‌ها باید در زمان خودش مورد مذاکره قرار بگیرد.»
آقای عراقچی روز چهارشنبه همچنین گفت که در متن توافق با آژانس صراحتا قانون مجلس شورای اسلامی پذیرفته شده و گفته‌شده در چارچوب این قانون باید عمل کنیم. این بدان معنی است که همه موارد باید توسط شورای‌عالی امنیت ملی تصویب شود.
یک روز پس از توافق مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با وزیر خارجه جمهوری اسلامی بر سر بازگشت بازرسان آژانس به ایران و ازسرگیری نظارت‌ها بر فعالیت‌های هسته‌ای تهران، رافائل گروسی روز چهارشنبه با ارائه گزارش به شورای حکام آژانس، جزئیات توافق را اعلام کرد.
توافق با میانجی‌گری حکومت عبدالفتاح سیسی، رهبر مصر، روز سه‌شنبه در قاهره میان رافائل گروسی و عباس عراقچی امضا شد. عراقچی زمان کوتاهی پیش از امضای توافق با ژنرال سیسی دیدار کرد.
وضعیت بازرسی از تأسیسات بمباران‌شدۀ ایران
مدیرکل آژانس در نشست روز چهارشنبه، ۱۹ شهریور، در شورای حکام آژانس در وین راهکارهای پیش‌بینی‌شده در توافق مصر در خصوص روش‌های عملی برای ازسرگیری فعالیت بازرسی از تأسیسات هسته‌ای ایران را ارائه کرد.
رافائل گروسی گفت سند فنی امضا شده شامل دسترسی بازرسان آژانس به تمامی تأسیسات و مراکز هسته‌ای ایران است، ایران راه را برای بازرسی‌ها و دسترسی‌های مورد نیاز فراهم خواهد کرد، و بازرسان در مورد مواد هسته‌ای در تأسیساتی نیز که هدف حمله بوده‌اند، گزارش‌های لازم را تهیه خواهند کرد.
او توافق حاصل‌شده را «یک گام مهم در مسیر درست» نامید و گفت ازسرگیری همکاری با وجود جنگ و مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی در خصوص تعلیق همکاری، کاری آسان نبوده است.
اسرائیل و آمریکا سایت‌های هسته‌ای ایران را در جنگ ۱۲ روزه هدف قرار دادند. رئیس‌جمهور آمریکا بر انهدام کامل سه سایت هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان در بمباران‌های روز اول تیر از سوی جنگنده‌های آمریکایی تأکید کرده است.
تا پیش از جنگ گزارش‌های آژانس حاکی بود که ایران ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با غنای ۶۰ درصد در اختیار دارد اما مدیرکل آژانس هفته گذشته اعلام کرد آخرین ارزیابی نهاد او به این نتیجه رسیده بود که درست زمان کوتاهی پیش از جنگ، ایران اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی خود را به ۴۴۱ کیلوگرم رسانده بود؛ موادی که به گفته کارشناسان برای تهیه ۱۰ بمب هسته‌ای کفایت می‌کند.
رافائل گروسی در نشست روز چهارشنبه شورای حکام گفت آژانس و تهران بر سر همکاری طبق شیوه‌های محترمانه و جامع توافق کرده‌اند که حاصل یک رشته مشورت‌های فنی فشرده در هفته‌های اخیر بوده و تهران برای این همکاری از رویه‌های داخلی خود که اخیراً تصویب کرده، پیروی خواهد کرد.
او اظهار امیدواری کرد که ازسرگیری بازرسی‌ها نشانه‌ای مثبت از این امر باشد که «توافق‌ها و تفاهم‌ها دست‌یافتنی است و جایگزینی برای گفت‌وگو وجود ندارد».
به گفته مدیرکل آژانس، این امر که تهران در دوره اخیر کماکان تمایلی برای خروج عملی از معاهده منع نشر تسلیحات هسته‌ای نشان نداد و آماده همکاری دوباره در چارچوب قواعد بین‌المللی شده، از نظر آژانس یک رویکرد «دلگرم‌کننده» است.
رافائل گروسی تأکید کرد که گام‌های عملی درنظرگرفته شده بر اساس توافق «باید همین الان اجرا شوند».
از اظهارات آقای گروسی چنین برمی‌آید که سند توافق‌شده میان آژانس با تهران، دست‌کم فعلاً برای دسترسی عمومی منتشر نمی‌شود.
آقای گروسی در نشست خبری روز سه‌شنبه در قاهره در کنار وزیران خارجه ایران و مصر گفته بود که سند فنی مورد توافق چارچوبی را برای ازسرگیری بازرسی‌های ضروری آژانس در ایران ترسیم کرده است.
او افزود: «این دری است که ما باز کردیم، کارهای زیادی برای انجام دادن باقی مانده و هنوز به دستاوردهای مشترک زیادی نیاز هست».
عباس عراقچی در نشست خبری روز سه‌شنبه در قاهره هشدار داد که اگر سازوکار ماشه علیه ایران اجرایی شود که به بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل منجر شود یا جمهوری اسلامی بار دیگر مورد حمله قرار گیرد، توافق امضاشده از نظر ایران فاقد اعتبار خواهد بود و باطل تلقی خواهد شد.
با وجود تهدید وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سه‌شنبه‌شب در پیامی در شبکه ایکس نوشت این توافق می‌تواند گامی حیاتی در دیپلماسی هسته‌ای باشد «مشروط به این‌که ایران اجرای سریع آن را تضمین کند».
همچنین با وجود امضای توافق در قاهره، دفتر نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در مقر سازمان‌های بین‌المللی در وین سه‌شنبه‌شب در یک «یادداشت توضیحی» نوشت «ادامه فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس نیازمند ترتیبات پادمانی جدید است که باید مورد توافق قرار گیرد».
این یادداشت افزوده که تهران «انتظار دارد آژانس مذاکرات خود با ایران را به شیوه سازنده ادامه دهد و از هر اقدامی که می‌تواند این روند را به خطر بیندازد، خودداری کند».
فرانسه، آلمان و بریتانیا روز ششم شهریور مکانیسم ماشه را بر اساس برجام فعال کردند و از ایران خواستند همکاری با آژانس را در ۳۰ روز ازسربگیرد. از این مهلت زمان کوتاهی باقی مانده است.
کره جنوبی که رئیس نوبتی شورای امنیت است، دوشنبه ۱۷ شهریور پیش‌نویس قطعنامه‌ای را نهایی کرد که بخشی از روند رسمی فعال‌سازی سازوکار ماشه و بازگشت تحریم‌ها علیه تهران محسوب می‌شود.
ارزیابی‌ها حاکی است که قطعنامه مورد نظر کره جنوبی از رأی لازم دست‌کم ۹ دولتِ موافق از ۱۵ عضو دایم و غیردایم شورای امنیت برخوردار نخواهد شد و معلوم نیست ۵ عضو دائمی نیز آن را وتو نکنند.
موافقت تهران با بازگشت ناظران آژانس به ایران در شرایطی است که یک قانون جمهوری اسلامی که سه روز پس از برقراری آتش‌بس در جنگ ۱۲ روزه خرداد امسال میان اسرائیل و جمهوری اسلامی تصویب شد، بر تعلیق همکاری با آژانس تأکید کرد.
با این حال، قانون مجلس هرگونه همکاری تازه با آژانس را نیز مشروط به نظر موافق شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی کرده بود. در یک ماه اخیر رهبر جمهوری اسلامی علی لاریجانی را به ریاست این شورا منصوب کرد و مسئولیت پرونده هسته‌ای را به او سپرد.
علی لاریجانی و مقامات ارشد دیگری در ایران در هفته‌های نخست پس از جنگ ۱۲ روزه با محکوم کردن آژانس و مدیرکل آن، گزارش‌های این نهاد را آتش‌بیار معرکه اسرائیلی علیه جمهوری اسلامی توصیف کرده بودند.
ارزیابی‌ها در ایران عمدتاً بر این محور است که مسئولان سیاست خارجی و شورای عالی امنیت ملی بدون موافقت و تأیید رهبر جمهوری اسلامی به تعهدات در قبال آژانس تن نمی‌دهند.
توافق تازه در شرایطی حاصل شده که مقامات ارشد جمهوری اسلامی در روزهای اخیر خطر تکرار جنگ را تأیید کرده و هر یک راهکاری را برای آن ارائه می‌کند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، جمعه گذشته به کانال تلگرامی «ابوعلی اکسپرس» گفت هر اقدام احتمالی دوباره اسرائیل در مورد ایران کاملاً منوط به رویکرد و عملکرد تهران، به‌ویژه در دو زمینه هسته‌ای و موشک‌های بالستیک است.
