رئیس‌جمهور ایران در نشست سران سازمان همکاری شانگهای در چین گفت که به باور او، این سازمان باید همزمان برای «صلح‌آفرینی» و توسعه همکاری‌های اقتصادی گام‌های عملی بردارد.
سازمان همکاری شانگهای که شامل چین، هند، روسیه، پاکستان، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و بلاروس است، به‌عنوان شکلی غیرغربی از همکاری معرفی می‌شود و در پی آن است که جایگزینی برای اتحادهای سنتی در جهان باشد.
بیش از ۲۰ رهبر در روزهای نهم و دهم شهریور در قالب این نشست در شهر تیانجین گرد هم آمده‌اند و نگاه‌ها به نقش‌آفرینی روسای جمهور چین و روسیه در این اجلاس دوخته شده است.
مسعود پزشکیان که دولتش با چالش فزایندهٔ تحریم بیشتر ایران از سوی غرب روبه‌رو است، روز دوشنبه، ۱۰ شهریور، در سخنرانی خود در این نشست بر موضوعات اقتصادی مربوط به کاهش اثر این تحریم‌ها تمرکز داشت.
او پیشنهاد ایجاد «حساب‌ها و تسویه‌های ویژه شانگهای» را مطرح کرد. به گفته او، این ابتکار بر سه محور استوار است: استفاده از ارزهای ملی به‌جای دلار، راه‌اندازی زیرساخت‌های دیجیتال و ارزهای بانک‌های مرکزی، و تشکیل صندوق سوآپ ارزی چندجانبه. او همچنین از ابتکارهای امنیتی و اقتصادی دیگر و نقش ایران در مسیرهای ترانزیتی به‌ویژه بندر چابهار سخن گفت.
مسعود پزشکیان پیش از آغاز این سفر گفته بود که این نشست به‌دلیل جمعیت و سهم اقتصادی عظیم اعضا بسیار مهم است و «فرصتی برای چندجانبه‌گرایی در برابر بلوک غرب» به‌شمار می‌آید.
امروز «سازمان همکاری شانگهای» بیش از ۲.۵ میلیارد نفر جمعیت و حدود ۴۰ درصد اقتصاد جهان را در بر می‌گیرد، اما سهم ایران از تجارت با اعضا ناچیز است.
همزمان، بیشتر کشورها در این بلوک‌ها روابط گسترده‌ای هم با آمریکا و اروپا دارند؛ نکته‌ای که نشان می‌دهد برخلاف روایت تهران، پیوستن به سازمان همکاری شانگهای برای آن‌ها بیشتر ابزار تنوع‌بخشی و افزایش قدرت مانور است تا جایگزینی واقعی برای غرب.
همزمان با سفر پزشکیان به چین برای شرکت در این نشست، حساب علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت ایران و چین با اجرای کامل توافق راهبردی ۲۵ ساله می‌توانند نقش‌آفرینی جهانی داشته باشند.
این توافق در سال ۱۴۰۰ با وعده ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری چین در ایران امضا شد، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری واقعی پکن تاکنون اندک بوده و در دولت رئیسی تنها حدود ۱۸۵ میلیون دلار تحقق یافته است.
مسعود پزشکیان در بخش دیگر سخنان خود حملات آمریکا و اسرائیل به ایران را محکوم کرد. پیش از این در ۲۳ ژوئن امسال (سوم تیر)، سازمان همکاری شانگهای در بیانیه‌ای حملات نظامی آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران را به‌شدت محکوم کرده و آن را نقض آشکار منشور سازمان ملل و اصول حقوق بین‌الملل دانسته بود.
بیشتر در این باره: نشست شانگهای؛ نمایش پوتین و شی، و انتظارات بزرگ تهران از «نزدیکی به شرق»در آن بیانیه آمده بود این اقدامات حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را تضعیف کرده و امنیت منطقه‌ای و جهانی را به خطر می‌اندازد. سازمان همچنین خواستار کاهش تنش و حل‌وفصل سیاسی و دیپلماتیک بحران شده است.
بیش از ۲۰ رهبر، از جمله مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، و رجب طیب اردوغان، همتای ترک او، در بزرگ‌ترین گردهمایی این بلوک از زمان تأسیسش در سال ۲۰۰۱ شرکت کرده‌اند.
انتظار می‌رود ولادیمیر پوتین، ریئس جمهور روسیه روز دوشنبه به‌طور جداگانه با مسعود پزشکیان و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه دربارهٔ برنامه هسته‌ای تهران و جنگ اوکراین گفت‌وگو کند.
چین: اوضاع جهانی «آشفته» است
در نشست سازمان همکاری شانگهای در تیانجین، شی جین‌پینگ، رئیس جمهوری چین و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به غرب تاختند.
شی از «رفتار زورگویانه» برخی کشورها، در اشاره‌ای غیرمستقیم به آمریکا، انتقاد کرد و اوضاع جهانی را «آشفته و درهم‌تنیده» خواند. پوتین نیز دفاع از جنگ اوکراین را تکرار کرد و ریشه بحران را به «کودتای مورد حمایت غرب» و تلاش برای کشاندن اوکراین به ناتو نسبت داد.
این سخنان ولادیمیر پوتین درحالی بیان می‌شود که در آستانهٔ تهاجم گستردهٔ نظامی روسیه علیه اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (پنجم اسفند ۱۴۰۰) حدود هفت درصد از خاک اوکراین اعم از شبه‌جزیرهٔ کریمه و بخش‌هایی از دونباس تحت کنترل روسیه و نیروهای نیابتی‌اش بود و روسیه با آغاز تهاجم گسترده قصد تسخیر کل خاک این کشور را داشته است.
روز دوشنبه نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، در دیدار با پوتین از «شراکت راهبردی ویژه» با مسکو تمجید کرد و خواستار پایان سریع جنگ اوکراین و برقراری صلح پایدار شد.
نارندرا مودی که کشورش به‌تازگی هدف تعرفه ۵۰ درصدی از طرف دولت دونالد ترامپ قرار گرفته در دیدار با ولادیمیر پوتین او را «دوست عزیز» خود خواند و گفت هند و روسیه حتی در شرایط دشوار در کنار یکدیگر ایستاده‌اند. پوتین نیز روابط دو کشور را «ویژه، دوستانه و مبتنی بر اعتماد» توصیف کرد.
مودی در عین حال بر تلاش‌ها برای پایان سریع جنگ اوکراین تأکید کرد و گفت در گفت‌وگویی با زلنسکی نیز از حل‌وفصل مسالمت‌آمیز حمایت کرده است. او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که در دیدار با پوتین درباره همکاری در حوزه‌های تجارت، کود، فضا، امنیت و فرهنگ گفت‌وگو کرده‌اند.
در کنار این، بازگشت نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، به چین پس از هفت سال و در سایه تنش‌های مرزی و فشارهای واشینگتن، می‌تواند زمینه‌ای برای کاهش تنش‌ها و حتی دیدار سه‌جانبه با پوتین و شی فراهم کند.
یخ روابط هند با چین از اکتبر گذشته آب شد، زمانی که مودی پس از پنج سال برای نخستین بار در نشستی در روسیه با شی دیدار کرد.
این نزدیکی در حالی عمیق‌تر شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، هر دو غول اقتصادی آسیایی را با تعرفه‌های تجاری تحت فشار قرار داده است.
چین و روسیه گاه سازمان همکاری شانگهای را به‌عنوان جایگزینی برای نهادهایی چون ناتو معرفی کرده‌اند. اجلاس امسال نخستین نشست این سازمان از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید است.
بسیاری از مقام‌های گردآمده در چین روز چهارشنبه در پکن حاضر خواهند شد تا رژه نظامی را تماشا کنند، رژه‌ای که کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، نیز در آن حضور خواهد داشت.