بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنجشنبه ششم شهریور روندی ۳۰ روزه را برای اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران موسوم به «سازوکار ماشه» یا «اسنپ‌بک» را به دلیل برنامه هسته‌ای تهران آغاز کردند.
خبرگزاری رویترز گزارش داد که سه کشور اروپایی عضو برجام نامه‌ای را در این زمینه به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کرده‌اند.
تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای اعلام کردند که تصمیم گرفته‌اند پیش از آن‌که در اواسط اکتبر توانایی خود را برای بازگرداندن تحریم‌های تهران که ذیل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی لغو شده بود، از دست بدهند، مکانیسم ماشه را فعال کنند.
با فعال شدن این سازوکار، دارایی‌های ایران در خارج از کشور دوباره مسدود خواهد شد، جمهوری اسلامی حق معاملات تسلیحاتی نخواهد داشت و هرگونه توسعه برنامه موشکی بالستیک با مجازات روبرو خواهد شد، که این اقدامات در کنار سایر تحریم‌ها، اقتصاد متزلزل ایران را بیش از پیش تحت فشار قرار می‌دهد.
سه کشور اروپایی از زمان حملهٔ اسرائیل و ایالات متحده به تأسیسات هسته‌ای ایران در اواسط ژوئن، چندین دور مذاکره با ایران برگزار کرده‌اند و هدف‌شان توافق برای به تعویق انداختن این مکانیسم بوده است، اما معتقدند که مذاکرات روز چهارم شهریور در ژنو تعهدات ملموس کافی از سوی ایران به همراه نداشته است.
یوهان وادفول، وزیر خارجه آلمان، روز پنجشنبه گفت که اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران می‌تواند آغاز مرحله جدیدی در مذاکرات دیپلماتیک باشد.
او خواستار همکاری کامل ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعهد آشکار به مذاکرات مستقیم با ایالات متحده شد.
در همین حال، دیپلمات‌های غربی گفته‌اند که شورای امنیت سازمان ملل روز جمعه هفتم شهریور نشست خود برای بررسی این موضوع را برگزار خواهد کرد.
در همین حال، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل از ایران و قدرت‌های بزرگ خواست تا از فرصت پیش آمده برای دستیابی به توافق هسته‌ای در ۳۰ روز آینده، پیش از اعمال مجدد تحریم‌های این نهاد، استفاده کنند.
رابرت دوجاریک گفت: «در ۳۰ روز آینده، فرصتی برای جلوگیری از هرگونه تشدید بیشتر تنش و یافتن راهی برای پیشبرد صلح وجود دارد».
روبیو: آمریکا آماده مذاکره مستقیم با ایران است
مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، در بیانیه‌ای با اشاره به فعال شدن روند اجرای مکانیسم ماشه گفت که این سه کشور اروپایی مصادیق بارز «عدم اجرای قابل توجه» تعهدات هسته‌ای ایران را ارائه داده‌اند و مبنای محکمی برای شروع مکانیسم ماشه ایجاد کرده‌اند.
به گفتهٔ او، سه کشور اروپایی می‌توانستند از سال ۲۰۱۹ مکانیسم ماشه را فعال کنند، اما در عوض ترجیح دادند ابتدا به دنبال تعامل و ارتباط فشرده باشند تا به ایران فرصت یک راه‌حل دیپلماتیک برای خروج از استراتژی تنش هسته‌ای ارائه دهند.
آقای روبیو با قدردانی از اقدام بریتانیا، فرانسه و آلمان، تصریح کرد که ما در هفته‌های آینده، با آن‌ها و سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل همکاری خواهیم کرد تا مکانیسم ماشه تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی علیه ایران را، همان‌طور که رئیس‌جمهور در یادداشت امنیت ملی شماره ۲ ریاست‌جمهوری دستور داده است، با موفقیت تکمیل کنیم.
او در عین حال تأکید کرد که ایالات متحده همچنان برای تعامل مستقیم با ایران در راستای دستیابی به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز و پایدار برای مسئله هسته‌ایش در دسترس است.
وزیر خارجه ایالات متحده افزود: «اسنپ‌بک با آمادگی جدی ما برای دیپلماسی مغایرتی ندارد، بلکه تنها آن را تقویت می‌کند. من از رهبران ایران می‌خواهم که اقدامات فوری لازم را برای اطمینان از این‌که ملت‌شان هرگز به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت انجام دهند، در مسیر صلح گام بردارند و در نتیجه، رفاه مردم ایران را بالا ببرند».
ایالات متحده، که از امضاکنندگان برجام بود، سال ۲۰۱۸ در دولت اول دونالد ترامپ از آن خارج شد و اوایل امسال مذاکرات غیرمستقیم ناموفقی با تهران انجام داد.
سه کشور اروپایی روز چهارشنبه مارکو روبیو را در جریان تصمیم خود برای فعال کردن سازوکار ماشه گذاشتند. آن‌ها ابراز امیداری کرده‌اند که تهران تا پایان ماه سپتامبر برای ارائه تعهداتی در مورد برنامهٔ هسته‌ایش، وارد مذاکره شود.
واکنش ایران
خبرگزاری‌های ایران خبر دادند که وزیران خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی ساعاتی قبل در تماس تلفنی با عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، قصد خود را برای آغاز فرایند مکانیسم ماشه به اطلاع او رساندند.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، این سه کشور در عین حال بر آمادگی خود برای یافتن یک راه حل دیپلماتیک طی ۳۰ روز آینده برای حل‌وفصل موضوعات و جلوگیری از بازگشت قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت، تاکید کردند.
بر اساس این گزارش، وزیر خارجه ایران اقدام سه کشور اروپایی در این زمینه را «ناموجه، غیرقانونی و فاقد هرگونه مبنای حقوقی» دانست.
عباس عراقچی مدعی شده که عملکرد ایران، «مسئولانه و مبتنی بر حسن نیت» بوده و «جمهوری اسلامی برای حفظ و تامین حقوق و منافع ملی خود به نحو مقتضی به این اقدام» پاسخ خواهد داد.
وزارت خارجه ایران نیز در بیانیه‌ای، تصمیم فرانسه، آلمان و انگلیس را غیرقانونی خواند و ضمن محکومیت شدید آن، اعلام کرد که سه کشور اروپایی «هیچ صلاحیت حقوقی یا اخلاقی برای توسل به سازوکار موسوم به اسنپ‌بک ندارند. بنابراین اعلان آنان بی‌اعتبار، باطل و فاقد هرگونه اثر حقوقی است».
این بیانیه می‌افزاید که تصمیم سه کشور اروپایی «به‌شدت روند جاری تعاملات و همکاری‌های ایران و آژانس را تضعیف خواهد کرد. این تشدید تحریک‌آمیز و غیرضروری با پاسخ‌های مقتضی همراه خواهد بود».
نمایندگی ایران در سازمان ملل هم گفته که «اعضای شورای امنیت در یک لحظه سرنوشت‌ساز قرار دارند: یا از پیش‌نویس قطعنامه روسیه و چین برای تمدید فنی و دیپلماسی حمایت کنند، یا با فعال کردن مکانیسم اسنپ‌بک پیامدهای جدی ایجاد کنند».
اتهام «نقض برجام»
بریتانیا، فرانسه و آلمان، ایران را متهم کرده‌اند که توافق هسته‌ای موسوم به «برجام» را نقص کرده است.
بیشتر در این باره: همه آن‌چه باید درباره سازوکار ماشه یا «اسنپ‌بک» در برجام بدانیدتهران از اردیبهشت سال ۱۳۹۷ که ایالات متحده از برجام خارج شد، به صورت تدریجی از تعهدات هسته‌ای خود عدول کرد و بر میزان غنی‌سازی اورانیوم افزود تا جایی که بیش از ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی تولید کرد که فاصله چندانی تا غنی‌سازی ۹۰ درصدی و ساخت بمب هسته‌ای فاصله ندارد.
سازوکار ماشه به صورت مستقیم در برجام نیامده، اما اجرای این مکانیسم بدان معناست که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که در سال ۱۳۹۴ بر اساس برجام ملغی شده بود، بازخواهد گشت.
تروئیکای اروپایی پیشنهاد داده بودند اگر ایران بازرسی‌های کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر بگیرد و دربارهٔ ذخایر اورانیوم غنی‌شدهٔ خود شفاف‌سازی کند، آغاز مکانیسم ماشه را تا شش ماه به تعویق خواهند انداخت.
بر اساس گزارش آژانس، تهران اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی کرده و پیش از حملات هوایی اسرائیل و آمریکا به ایران، به اندازه‌ای مواد در اختیار داشت که در صورت غنی‌سازی بیشتر می‌توانست برای شش سلاح هسته‌ای کافی باشد. از سرنوشت این مواد هسته‌ای پس از بمباران‌های آمریکا و اسرائیل اطلاعی در دست نیست.
با این حال آژانس گفته است درحالی که نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای تهران را تأیید کند، هیچ نشانهٔ معتبری از پروژهٔ تسلیحاتی هماهنگ در ایران نیز در دست ندارد.
یک دیپلمات اروپایی گفته که ایران در نشست اخیر با تروئیکای اروپایی نشانه‌هایی از تمایل به ازسرگیری مذاکرات مستقیم با آمریکا نشان داد، اما یک منبع ایرانی گفته که این امر تنها در صورتی ممکن است که واشینگتن تضمین دهد در طول مذاکرات حملهٔ نظامی انجام نخواهد داد.