کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل موسوم به کاپ۳۰ که از دو هفته پیش در شهر بلِم برزیل آغاز شد، در پی اختلاف گسترده و عمیق بر سر متن پیش‌نویس توافق نهایی، در آخرین روز برگزاری با چالش جدی مواجه شد.
براساس برنامه، این نشست قرار است در پایان روز جمعه ۳۰ آبان به‌وقت محلی پایان یابد، اما مانند بسیاری از کنفرانس‌های پیشین، احتمال تمدید مذاکرات برای رسیدن به توافق نهایی وجود دارد، به‌ویژه پس از آن‌که پیش‌نویس تازه منتشرشده هیچ اشاره‌ای به نقشه‌راه گذار از سوخت‌های فسیلی ندارد و با موجی از انتقادها روبه‌رو شده است.
جدیدترین پیش‌نویس توافقی که بامداد جمعه از سوی میزبان برزیلی منتشر شد، خشم کشورهای اروپایی، آمریکای لاتین و بسیاری از کشورهای آسیب‌پذیر را برانگیخت و خبرگزاری‌ها گزارش دادند وضعیت به‌گونه‌ای است که بیم آن می‌رود پس از دو هفته مذاکرۀ فشرده در بلِم، این اجلاس بدون توافق به پایان برسد.
با این حال، روز جمعه کلمبیا و هلند رهبری تلاش‌ها برای گنجاندن نقشه‌راهی بلندپروازانه جهت کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی در بیانیۀ نهایی اجلاس را بر عهده گرفتند.
این دو کشور در بیانیه‌ای مشترک بار دیگر اهمیت محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد نسبت به دوران پیشاصنعتی را یادآور شدند؛ هدفی که نخستین‌بار یک دهه پیش در توافق پاریس تعیین شد.
در چارچوب این ابتکار، کلمبیا و هلند اعلام کردند که در آوریل سال آینده نشستی در شهر سانتا مارتا در کلمبیا با هدف پیشبرد گذار عادلانه و اجتماعی از سوخت‌های فسیلی برگزار خواهند کرد و از کشورها، سازمان‌ها و نمایندگان جوامع بومی برای شرکت دعوت خواهد شد.
سوفی هرمانس، وزیر اقلیم هلند و معاون نخست‌وزیر، گفت انتخاب این شهر که یکی از بنادر مهم صادرات زغال‌سنگ است، «حامل پیام» است، زیرا کلمبیا نیز یک تولیدکنندۀ بزرگ زغال‌سنگ محسوب می‌شود.
او افزود: «کشورهایی که به سوخت‌های فسیلی وابسته‌اند، می‌خواهند به این وابستگی پایان دهند، اما انجام این کار به شکل عادلانه نیازمند همکاری بی‌سابقه جهانی است تا هیچ‌کس پشت سر گذاشته نشود.»
بیشتر در این باره: گوترش: عبور از مرز ۱.۵ درجه گرمایش جهانی شکست اخلاقی و سهل‌انگاری مرگ‌بار استدر سال‌های اخیر پرسش‌هایی درباره کارآمدی قالب کاپ که تصمیم‌گیری در آن تنها با اجماع ممکن است، افزایش یافته و برخی آن را نامتناسب با سرعت بحران اقلیمی توصیف کرده‌اند.
اسپانیا، اتریش، بلژیک، استرالیا، دانمارک، مکزیک و چندین کشور جزیره‌ای نخستین حامیان این ابتکار مشترک بودند.
پیش‌تر، ده‌ها کشور در نامه‌ای به ریاست برزیلی کاپ۳۰، پیش‌نویس تازه را «نامعتبر» خوانده و هشدار داده بودند که «نمی‌توانیم از خروجی‌ای حمایت کنیم که نقشه‌راهی برای گذار عادلانه، منظم و منصفانه از سوخت‌های فسیلی نداشته باشد.»
سازمان‌های محیط‌زیستی نیز این پیش‌نویس را ناکافی دانسته‌اند. آن‌ها یادآور شده‌اند که ۱۰ سال گذشته گرم‌ترین دهۀ ثبت‌شده در تاریخ بوده و جامعۀ علمی تقریباً به‌طور یکپارچه معتقد است که سقف ۱.۵ درجه سانتی‌گراد احتمالاً اوایل دهه ۲۰۳۰ شکسته خواهد شد.
در مقابل، آندره کوریا دو لاگو، رئیس برزیلی کاپ۳۰، با لحنی هشدارآمیز از مذاکره‌کنندگان خواست روحیۀ مصالحه‌جویی نشان دهند. او گفت اجلاس نه مسابقه‌ای برای برد و باخت، بلکه تلاشی برای رسیدن به اجماع میان تقریباً همه کشورهای جهان است.
دو لاگو هشدار داد که شکست در رسیدن به توافق به سود مخالفان چندجانبه‌گرایی خواهد بود و به‌طور مشخص به غیبت ایالات متحده اشاره کرد که زیر نظر دولت ترامپ در اجلاس حاضر نشده است.
فراتر از سوخت‌های فسیلی، شکاف‌های عمیقی نیز دربارۀ شیوه تأمین مالی مقابله با تغییرات اقلیمی میان کشورهای ثروتمند و درحال‌توسعه مشخص شده است.
پیش‌نویس جدید خواستار سه برابر شدن بودجۀ سازگاری با اقلیم تا سال ۲۰۳۰ است، اما مشخص نمی‌کند این پول باید از چه منابعی تأمین شود. این موضوع نگرانی کشورهای فقیر را برانگیخته است.
هم‌زمان، بحث‌ها دربارۀ جایگاه قوانین تجاری جهانی، از جمله مالیات مرزی کربن اتحادیه اروپا، وارد پیش‌نویس شده و با استقبال چین و چندین کشور دیگر روبه‌رو شده است.
کاپ۳۰ قرار است تا عصر جمعه به وقت محلی پایان یابد، اما مانند سال‌های گذشته ممکن است مذاکرات تا نیمه‌شب یا حتی روز بعد ادامه یابد.
با توجه به شکاف عمیق میان کشورهای خواهان حذف سوخت‌های فسیلی و مخالفان آن، هنوز مشخص نیست آیا امکان دستیابی به یک توافق نهایی وجود خواهد داشت یا خیر.
بیشتر در این باره: ۲۰۲۴ «بدون تردید» گرم‌ترین سال ثبت شده در تاریخ است