پروندهٔ شاهزاده اندرو، پسر سوم ملکه الیزابت دوم، نمونه‌ای پرسر‌و‌صدا از تقاطع قدرت، جنسیت و عدالت در بریتانیا است.
ارتباط او با جفری اپستین، قاچاقچی جنسی محکوم، و شکایت ویرجینیا جوفری که مدعی بود در نوجوانی قربانی رابطهٔ اجباری با اندرو شده، موجی از خشم عمومی را برانگیخت و مسئلهٔ «رضایت» را بار دیگر در کانون بحث‌ها نشاند.
در این میان، مصاحبهٔ تلویزیونی اندرو که «فاجعه‌بار» توصیف شد، نه‌تنها ابهام‌ها را نزدود بلکه فشارها را تشدید کرد تا جایی که تمام عناوین نظامی و نقش‌های سلطنتی را از او گرفتند و با توافق مالی خارج از دادگاه از صحنهٔ عمومی کنار رفت.
پرسش اساسی اما باقی ماند: آیا قانون و نهادهای سنتی می‌توانند از قربانیان در برابر قدرت حفاظت کنند؟
بیشتر در این باره: پادشاه بریتانیا عنوان سلطنتی را از برادرش اندرو خلع و او را از عمارتش اخراج کردهمزمان، در فرانسه پرونده‌ای تکان‌دهنده افکار عمومی را لرزاند؛ زنی که سال‌ها توسط شوهرش بیهوش می‌شد و به مردان دیگر سپرده می‌شد تا به او تجاوز کنند.
پلیس ده‌ها متهم را شناسایی کرد. این پرونده نماد خلأ حقوقی پیرامون «رضایت» بود و به مطالبات برای اصلاح قانون شتاب بخشید.
در اکتبر ۲۰۲۵، پارلمان فرانسه قانونی تصویب کرد که صراحتاً اعلام می‌کند هر عمل جنسی بدون رضایت آزادانه و آگاهانه تجاوز است؛ سکوت یا شوک قربانی رضایت محسوب نمی‌شود و بار توضیح از دوش قربانی به رفتار متهم منتقل می‌شود.
هدف، نهادینه‌کردن «فرهنگ رضایت» از مدرسه تا دادگاه و روشن‌کردن مرز تمایل و اجبار است؛ تغییری که با موج جهانی #MeToo هم‌سوتر است.
اما در ایران، همچنان تعریف حقوقی تجاوز حول «زنای به عنف» می‌گردد؛ یعنی تمرکز قانون بر اثبات زور یا تهدید است، نه فقدان رضایت. روندهای قضایی برای قربانیان دشوار، زمان‌بر و گاه تحقیرآمیز گزارش می‌شود و مفهوم رضایت به‌روشنی در متن قانون جای نگرفته است.
این فاصله میان تجربهٔ زیستهٔ زنان و زبان قانون نه فقط دسترسی به عدالت را سخت می‌کند بلکه فرهنگی را بازتولید می‌کند که در آن بدن زن هنوز موضوع کنترل و قضاوت است، نه صاحب حق و اختیار.
با این حال، تجربهٔ بریتانیا و فرانسه نشان می‌دهد تغییر ممکن است؛ وقتی جامعه، رسانه و نهادهای مدنی، صدای قربانیان را جدی بگیرند، قانون می‌تواند از «معیار زور» به «معیار رضایت» مهاجرت کند.
میزگرد رادیوفردا با حضور شهلا شفیق، جامعه‌شناس و نویسنده؛ منصوره حسینی، روزنامه‌نگار؛ و آسیه امینی، نویسنده و فعال حقوق زنان، می‌کوشد پلی بزند میان سه تجربه: پاسخ‌گویی در برابر قدرت در بریتانیا، بازتعریف قانونی رضایت در فرانسه، و ضرورت اصلاحات حقوقی و فرهنگی در ایران.
روایت این مسیرها تنها گزارش دو کشور غربی نیست، الهامی است برای زنانی در ایران که برای امنیت، عدالت و حق بر بدن و صدای خود می‌جنگند.
نسخۀ کامل این میزگرد رادیویی را می‌توانید همین‌جا بشنوید.
Your browser doesn’t support HTML5
میزگرد: مرز رضایت در رابطه جنسی؛ از باکینگهام و پاریس تا تهران