ساز مخالفی که انتخابات چک می‌تواند در تقابل با رویکرد طرفدار اروپا بزند

قرار است در روزهای پیش رو مردم جمهوری چک به پای صندوق‌های رأی بروند و بسیاری بیم دارند که این کشور از مسیر طرفدار اروپا دور شود به‌خصوص در حمایت از اوکراین در برابر روسیه را از دست بدهد.

بیشتر نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که آندره‌ بابیش (میلیاردر چکی) و حزب پوپولیست او، آنو (ANO)، در انتخابات پارلمانی ۳ و ۴ اکتبر (۱۱ و ۱۲ مهر) با حدود ۳۰ درصد آرا پیروز خواهند شد.

این به آن معناست که بابیش باید دولت ائتلافی با احزاب حاشیه‌ای تشکیل دهد؛ ائتلافی که کشور را در قبال مسئله اوکراین به مجارستانِ ویکتور اوربان و اسلواکیِ روبرت فیتسو نزدیک‌تر می‌کند و احتمالاً کمک به کی‌یف را متوقف کرده و نسبت به عضویت جمهوری چک در نهادهای غربی بی‌میل‌تر می‌شود.

هرچند به‌طور کامل با مواضع مسکو همسو نخواهد بود، اما پراگ در ضرورت توقف فوری جنگ و دستیابی به صلح – که به‌احتمال زیاد بر اساس شرایط کرملین خواهد بود – صدای بلندتری خواهد داشت.

همچنین انتظار می‌رود از تندی لحن دولت این کشور علیه چین نیز کاسته شود.

مایکل اشکرفت، تحلیلگر نظرسنجی و سیاسی، می‌گوید که چکی‌ها ممکن است به «جریانی که از دید کی‌یف نگران‌کننده است در اروپای مرکزی و شرقی بپیوندند؛ جریانی که شامل مواضع کنونی دولت‌های مجارستان و اسلواکی و رئیس‌جمهور جدید لهستان است که تمایل کمتری به دفاع از حاکمیت اوکراین دارند.»

به‌گفتهٔ این تحلیلگر، «پیامدها ممکن است شامل منزوی‌شدن اوکراین از شرکای اروپای غربی، مختل‌شدن تدارکات نظامی و ایجاد شکاف بیشتر در اتحاد [غربی] باشد.»

چنین اتفاقی در مولداوی نیز رخ داد؛ انتخابات هفتهٔ گذشته در این کشور شاهد کارزار گستردهٔ اطلاعات گمراه‌کنندهٔ روسیه برای منصرف‌کردن رأی‌دهندگان از احزاب طرفدار اروپا بود. کرملین در پی بهره‌برداری از کاهش حمایت از کمک به اوکراین بوده است؛ عاملی که به صعود دوبارهٔ بابیش در چک هم کمک کرده است.

یک گروه پژوهشی اهل چک نزدیک به ۳۰۰ حساب ناشناس در تیک‌تاک کشف کرده که در هفته‌های پایانی کارزار انتخاباتی با هدف تقویت روایت‌های طرفدار روسیه و پشتیبانی از احزاب رادیکال فعالیت داشته‌اند.

مرکز پژوهش خطرات آنلاین در بیانیه‌ای در ۲۸ سپتامبر اعلام کرد حساب‌های تیک‌تاک چک با میلیون‌ها دنبال‌کننده «به‌طور سیستماتیک تبلیغات طرفدار روسیه و حمایت از احزاب ضدسیستمی را از طریق دستکاری تعاملات منتشر می‌کنند.»

این مرکز افزود که این حساب‌ها به یک حزب سیاسی خاص وابسته نیستند و در عوض «به‌طور هم‌زمان از چندین حزب ضدسیستمی حمایت می‌کنند.»

این مرکز گفت: «دامنهٔ تجمعی دسترسی این حساب‌ها ۵ تا ۹ میلیون بازدید در هفته است که از مجموع حساب‌های رسمی رهبران بزرگ‌ترین احزاب سیاسی چک در تیک‌تاک بیشتر است.»

انتخاب ائتلاف

تحلیلگران می‌گویند نکتهٔ اصلی اکنون این است که کدام احزاب به اندازهٔ کافی رأی به‌دست خواهند آورد تا وارد پارلمان شوند، زیرا بابیش احتمالاً برای حکومت به ائتلاف نیاز دارد.

ائتلاف اسپولو (با هم)، متشکل از احزاب میانه‌راست از جمله دموکرات‌های مدنی نخست‌وزیر کنونی پتر فیالا، حدود ۲۰ درصد در نظرسنجی‌ها دارد، در حالی که دیگر احزاب ائتلاف حاکم طرفدار غرب فعلی، استان (شهرداران و مستقل‌ها) و دزدان دریایی (Pirates)، هرکدام بین ۱۰ تا ۱۲ درصد پیش‌بینی می‌شوند.

همهٔ این احزاب گفته‌اند که تمایلی به ورود به ائتلاف با آنو یا حتی حمایت از آن با رأی‌دادن برای تصویب قوانین به‌عنوان دولت اقلیت تک‌حزبی ندارند.

نخست وزیر فعلی چک پتر فیالا

اما این‌ها سخنان پیش از انتخابات است و ممکن است پس از رأی‌گیری تغییر کند، به‌ویژه در میان نگرانی‌های فزاینده از این‌که جایگزین‌های ائتلافی رادیکال‌تر می‌توانند رویکرد جمهوری چک در طرفداری از غرب را از خط خارج کنند. آن‌ها به‌عنوان شرکای ائتلافی کوچک‌تر می‌توانند خواهان پست‌های کلیدی در وزارت خارجه و وزارت دفاع شوند.

ثانیاً، در دولت کنونی، به‌ویژه در حزب دموکرات‌های مدنی، جناح‌هایی وجود دارند که مواضع سیاسی مشابه با آنو دارند؛ پایبند به ناتو اما ضعیف‌تر در زمینهٔ عضویت در اتحادیهٔ اروپا و مخالف پذیرش یورو و سیاست‌های بروکسل مانند سهمیه‌بندی اجباری پناهجویان و توافق سبز.

اما این کشور اروپای مرکزی می‌تواند به‌طور اساسی تغییر کند اگر آندره بابیش با هر یک از احزاب اپوزیسیون کنونی که از آنو رادیکال‌تر هستند، همکاری کند.

این احزاب شامل حزب راست افراطی SPD، با بیش از ۱۰ درصد در نظرسنجی‌ها، و همچنین گروه کوچک‌تر راست افراطی AUTO (رانندگان برای خودشان) و حزب چپ افراطی Stacilo (کافی است) هستند که انتظار می‌رود از آستانهٔ پنج درصد لازم برای کسب کرسی در پارلمان عبور کنند.

ادارهٔ کشور با هر یک از آن‌ها احتمالاً به نزدیکی واقعی با اوربان و فیتسو خواهد انجامید که هر دو منتقد کمک به اوکراین بوده‌اند و همچنین در صف مقدم کشورهایی در اروپا هستند که باوجود تهاجم تمام‌عیار مسکو به اوکراین در فوریهٔ ۲۰۲۲ همچنان به خرید نفت و گاز روسیه ادامه می‌دهند.

یک شخصیت کلیدی در هرآنچه پس از انتخابات رخ می‌دهد، رئیس‌جمهور طرفدار غرب پتر پاول است که در تشکیل دولت و سیاست خارجی به‌طور کلی نقش دارد.

پاول، ژنرال ارشد پیشین ناتو، به‌روشنی گفته است که اجازه نخواهد داد دولتی بر سر کار آید که بیش از حد از مسیر غربی منحرف شود.

چهره‌ای همیشگی

بابیش در ۱۵ سال گذشته به‌طور مستمر در صحنهٔ سیاست چک حضور داشته است؛ ابتدا به‌عنوان وزیر دارایی و معاون نخست‌وزیر و سپس بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ به‌عنوان رهبر کشور، و همچنین تلاش کرد رئیس‌جمهور شود اما در انتخابات ۲۰۲۳ از پاول شکست خورد.

او که یکی از ثروتمندترین افراد کشور با سهام قابل‌توجه در کشاورزی و رسانه است، حضورش در عرصهٔ عمومی با اختلافات حقوقی و اتهامات تضاد منافع و کلاه‌برداری از یارانه‌های اتحادیهٔ اروپا همراه بوده است.

آندره بابیش در جریان مبارزات انتخاباتی، ۸ مهر

بااین‌حال، بسیاری بر این باورند که منافع تجاری او می‌تواند خود او و در نتیجه جمهوری چک را در مدار غرب نگه دارد، زیرا روابط خوب بین جمهوری چک و فرانسه، آلمان و اتریش و همچنین تداوم جریان یارانه‌های کشاورزی و انسجام اتحادیهٔ اروپا از هرآنچه پکن و مسکو می‌توانند عرضه کنند مهم‌تر است.

بابیش در سال‌های اخیر مسیر پوپولیستی‌تری در پیش گرفته و یکی از بنیان‌گذاران بزرگ‌ترین جریان‌های پوپولیستی قاره، «میهن‌پرستان برای اروپا» بوده است؛ خانوادهٔ سیاسی‌ای که شامل فیدس اوربان، تجمع ملی مارین لوپن در فرانسه، وُکس اسپانیا و حزب آزادی اتریش است. او همچنین از حزب اسمر فیتسو در اسلواکی حمایت کرده است، هرچند این حزب به‌طور رسمی بخشی از ائتلاف میهن‌پرستان برای اروپا نیست.

این جریان که علیه همه‌چیزِ بروکسل، محیط‌زیست‌گرایی و مهاجرت بسیج شده، در خارج از اروپای مرکزی نیز گوش شنوا خواهد یافت، زیرا پوپولیست‌های راست‌گرای گوناگونی در بسیاری از پایتخت‌های غربی در حال قدرت‌گیری یا در رأس قدرت هستند.