ده‌ها تن از اسلام‌گرایان خارجی که در جریان جنگ‌های داخلی سال‌های گذشتهٔ سوریه به این کشور رفته و در جنگ علیه نظام بشار اسد و دیگر فعالیت‌های مرتبط با مخالفانش شرکت کرده بودند، از حکومت جدید سوریه خواسته‌اند به آن‌ها شهروندی این کشور را اعطا کند؛ درخواستی که در صورت عملی شدن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
امضای طومار درخواست شهروندی
به‌گزارش خبرگزاری رویترز، ده‌ها تن از اسلام‌گرایان خارجی روز پنج‌شنبه ۲۳ مرداد، طوماری به مسئولان حکومتی سوریه ارائه دادند که در آن خواستار شهروندی این کشور شدند تا بتوانند در این کشور زندگی کنند، صاحب ملک شوند و به مسافرت بروند.
در این طومار آمده است: «ما نان را با هم قسمت کردیم، غم را با هم قسمت کردیم و در امید به آینده‌ای آزاد و عادلانه برای سوریه، با هم شریک بودیم. اما تکلیف ما مهاجران همچنان روشن نشده است.»
این طومار می‌افزاید: «ما با احترام، از رهبری سوریه می‌خواهیم که با خِرَد، دوراندیشی و برادری، شهروندی کامل سوریه و حق داشتن گذرنامۀ سوری را به ما اعطا کند.»
این طومار توسط «بلال عبدالکریم»، استنداپ‌کمدین آمریکایی که شغل خود را به خبرنگار جنگی تغییر داد و با سکونت در سوریه از سال ۲۰۱۲ میلادی اکنون به‌عنوان یکی از چهره‌های برجستۀ اسلام‌گرا شناخته می‌شود، به حکومت سوریه ارائه شد.
بلال عبدالکریم در این‌باره به خبرگزاری رویترز گفت: «هدف ما از امضای این طومار این است که هزاران خارجی بتوانند به‌عنوان شهروند در ۱۲ استان سوریه زندگی کنند. این شامل خارجی‌هایی می‌شود که از کشورهای مصر، سعودی، لبنان، پاکستان، اندونزی، ازبکستان، مالدیو، بریتانیا، آلمان، فرانسه، آمریکا، کانادا، چچن و همچنین اویغورهای چین می‌شود که به سوریه رفته‌اند.»
یک جنگجوی تُرک از گروه جهادی «جبهه‌النصره» با پرچم القاعده روی کاپشن خود در کنار دیگر نیروهای جهادی در سوریه، فروردین ۱۳۹۲
مسئلۀ چالش‌برانگیز
۱۸ آذر سال ۱۴۰۳، پس از بیش از ۱۱ سال جنگ داخلی، حکومت بشار اسد در عملیات نظامی غافل‌گیرکنندۀ ائتلاف شبه‌نظامیان مخالف حکومت سرنگون شد؛ ائتلافی که گروه «هیئت تحریر الشام» به رهبری احمد الشرع، رئیس‌جمهور کنونی و موقت سوریه، در رأس آن قرار داشت.
«هیئت تحریر الشام» به‌تازگی از فهرست گروه‌های تروریستی ایالات متحدهٔ آمریکا خارج شده است.
از روزِ به حکومت رسیدن آقای الشرع، مسئلۀ اسلام‌گرایان خارجی به یکی از مسائل چالش‌برانگیز برای حاکمان جدید سوریه تبدیل شده است. شمار زیادی از جنگجویان اسلام‌گرای خارجی و خانواده‌هایشان، به‌علاوهٔ دیگر اسلام‌گرایان خارجی که در بخش‌های امدادی یا خبری مرتبط با مخالفان اسد فعالیت می‌کردند، اوراق شناسایی قانونی معتبر ندارند. برخی از آن‌ها نیز کشور متبوع‌شان تابعیت آنان را باطل یا آن‌ها را به حبس‌های طولانی‌مدت و یا حتی اعدام محکوم کرده است.
با این حال، اعطای شهروندی سوریه به آن‌ها می‌تواند اعتراض‌های بخش بزرگی از مردم سوریه را برانگیزد. از سویی، کشورهای خارجی که دولت جدید سوریه در پی جلب حمایت آن‌هاست تا بتواند کشور ویران‌شده بر اثر جنگ داخلی را بازسازی کند نیز ممکن است موضعی علیه این اقدام اتخاذ کنند.
تصمیم در دست ریاست‌جمهوری است
نورالدین البابا، سخنگوی وزارت کشور سوریه، به خبرگزاری رویترز گفته است که تنها ریاست‌جمهوری صلاحیت تصمیم‌گیری دربارهٔ اعطای شهروندی به اتباع بیگانه را دارد.
احمد الشرع در هفته‌های نخستِ به قدرت رسیدنش، از احتمال اعطای شهروندی سوریه به جنگجویان خارجی سخن گفته بود. اما پس از آن، گزارشی از برداشته شدن گام‌های اجرایی در این‌باره منتشر نشد.
برخی سوری‌ها جنگجویان اسلام‌گرای خارجی را بخشی از پروژۀ اسلامی‌سازی کشور می‌دانند و معتقدند که تبعیت این افراد از اندیشه‌های جهادی اسلام‌گرایانه بر تبعیت‌شان از سوریه برتری دارد.
در ماه‌های اخیر نیز اتهاماتی علیه این افراد مبنی بر دست داشتن در خشونت‌ها علیه اقلیت‌های مذهبی علوی و دروزی منتشر شد.
فروردین گذشته، خشونت‌هایی در مناطق ساحلی سوریه درگرفت که به کشته شدن بیش از هزار تن از علوی‌مذهب‌ها انجامید. همان هنگام، خبرگزاری رویترز تحقیقی انجام داد با این نتیجه‌گیری که جنگجویانی از اویغورها، ازبک‌ها، چچن‌ها و برخی جنگجویان عرب در آن عملیات شرکت داشتند؛ اگرچه بیشتر آن عملیات توسط اسلام‌گرایان سوری انجام شد.
ماجرا از آغاز تا اکنون
در پی آغاز اعتراضات فراگیر ضددولتی در سوریه در سال ۲۰۱۱، هزاران تن از خارجی‌های اسلام‌گرای سنی‌مذهب وارد سوریه شدند؛ اعتراضاتی که به جنگ داخلی با رنگ‌وبوی فرقه‌ای تبدیل شد و جنگجویان شیعه از سراسر منطقه را نیز برای حمایت از نظام اسد به خود جذب کرد.
جنگجویان خارجی به گروه‌های متنوعی که اعلام موجودیت کردند، پیوستند. برخی از آن‌ها به «هیئت تحریر الشام» پیوستند، به‌گونه‌ای که خود را به‌عنوان جنگجویان حرفه‌ای و مخلص معرفی کردند و بعضی از آن‌ها حتی به سطوح رهبری در تشکیلات این گروه یا محافظان شخصی رهبرانش رسیدند. بسیاری از آن‌ها نیز ازدواج کردند و خانواده تشکیل دادند.
خبرگزاری رویترز با برخی از آن‌ها گفت‌وگو کرده است. یکی از جنگجویان اویغور که خواسته نامش فاش نشود، گفته است اکنون هدفش ساخت زندگی در سوریۀ جدید است. او گفته است: «یک پسر چهارساله دارم. به‌زودی باید به مدرسه برود و باید به آیندهٔ او دور از میدان‌های جنگ و جهاد فکر کنم.»
توقیر شریف، کارمند یک سازمان امدادرسانی وابسته به مخالفان نظام اسد، هم گفته است خارجی‌هایی که به جامعۀ سوریه خدمت کرده‌اند، مستحق شهروندی هستند.
شریف که از سال ۲۰۱۲ در سوریه است و سال ۲۰۱۷ بریتانیا تابعیت او را به اتهام ارتباط با گروهی مرتبط با القاعده باطل کرد، افزود: «مهاجرانی که به سوریه آمدند، آدم‌کش نیستند بلکه آن‌ها منجیانی هستند که برای مقابله با سرکوب آمدند.»
حکومت جدید سوریه برخی از جنگجویان خارجی را در پست‌های فرماندهی نظامی گماشته کرده است. این حکومت همچنین چراغ سبز ایالات متحده را برای ادغام هزاران جنگجوی گروه‌های مخالف اسد در ارتش دریافت کرد؛ هرچند به جنگجویان خارجی که پست‌های فرماندهی نگرفتند، مأموریت‌های غیرنظامی داد.
اما همچنان مسئلۀ تابعیت آن‌ها معضلی حل‌نشده باقی مانده است که برخی حاکمان جدید سوریه با آن موافق و برخی مخالف هستند.
بیشتر در این باره: بازگشت یهودیان سوری‌الاصل؛ داستان جامعه‌ای کوچک و پراکنده